دنیای علم و تکنولوژی

دنیای علم و تکنولوژی

اخبار و مقالات مربوط به دنیای علم و تکنولوژی ترجمه شده از منابع معتبر
دنیای علم و تکنولوژی

دنیای علم و تکنولوژی

اخبار و مقالات مربوط به دنیای علم و تکنولوژی ترجمه شده از منابع معتبر

مرور کوتاهی بر مراکز رشد

مرور کوتاهی بر مراکز رشد

اصغر ناصری – فروردین 1382

 

تاریخچه مختصر مراکز رشد[1][1]

اولین مرکز رشد تجاری[2] در سال 1959 در نیویورک، در پاسخ به یک نیاز محلی تاسیس شد. کارخانه ماسی – فرگوسن[3] دربهای خود را بسته بود و کارکنان آن بیکار شده بودند. تعدادی از کارکنان باسابقه از سوی بقیه انتخاب شدند تا در ساختمانهای تعطیل شده کارخانه کسب و کار جدیدی را آغاز کنند. آنها بزودی متوجه شدند که مجموعه مهارتهای لازم برای به راه انداختن یک کسب و کار جدید را ندارند. آنها به کمک در زمینه ایجاد یک طرح تجاری، حسابداری، بازاریابی، موارد قانونی، بانکداری و تکنیکهای فروش نیاز داشتند. وقتی کمکهای مورد نیاز فراهم شد، شرکت شروع به پیشرفت و رونق یافتن نمود. فراهم کنندگان این کمکهای فنی و فکری سنگ بنای اولین مرکز رشد را گذاشته بودند.

اولین محرک بزرگ توسعه مراکز رشد، توسط مدیریت بنگاههای اقتصادی کوچک آمریکا[4] اعمال شد که توسعه مراکز رشد را در فاصله سالهای 1984 تا 1987 موجب گردید. تعداد مراکز رشد در فاصله این سالها از 20 عدد تا 70 عدد افزایش پیدا کرد.

اکنون حدود 850 مرکز رشد در آمریکای شمالی و حدود 3500 عدد در سراسر دنیا وجود دارند (شامل 800 عدد در اروپا که تقریباً 300 تای آنها خصوصی هستند). بیشتر ایالات آمریکا اقدام به برپایی مراکز رشد نموده اند تا نیازهای محلی خود را برطرف نمایند. این نیازها می توانند شامل موارد زیر یاشند: برنامه های بازسازی اقتصادی، توسعه تکنولوژی هدفمند، توانبخشی اقتصادی دارندگان بنکاههای کوچک، و مراکز رشد ویژه برای بخشهای صنعتی (کار با چوب، پردازش مواد غذایی، تکنولوژیهای پزشکی، سرامیک، نرم افزار، و غیره).

 

تعاریف و مفاهیم

یک مرکز رشد تجاری، ابزاری برای توسعه اقتصادی است که برای شتاب بخشی به رشد و موفقیت شرکتهای کارآفرین، از طریق ارائه خدمات و منابع پشتیبانی تجاری طراحی شده است. هدف اصلی یک مرکز رشد تجاری، توسعه شرکتهای موفق است که بتوانند در حالت قابل دوام از نظر اقتصادی و متکی به خود، از مرکز رشد خارج شوند. این فارغ اتحصیلان مرکز رشد، ایجاد اشتغال کرده، تکنولوژیهای جدید را به ابعاد تجاری رسانده و اقتصادهای ملی و محلی را قدرت می‌بخشند. به علت ماهیت اشتغال زایی این موسسات، مراکز رشد امروزه بعنوان ابزار اصلی توسعه اقتصادی شناخته می‌شوند.

مراکز رشد با فراهم ساختن امکانات، فضای کاری و تجهیزات اجاره ای، همچنین خدمات پشتیبانی فنی و کمک در جهت دستیابی به منابع مالی از مشتریان خود حمایت می کنند.

اکثر بنگاههای کوچک در سه یا پنج سال اول تاسیس خود با ورشکستگی مواجه می شوند. مطالعات نشان می دهند که دو دلیل اصلی این شکستها عدم تجربه کافی در مدیریت و سرمایه ناکافی می باشد. بقیه دلایل این امر عبارتند از:

  • ·        برنامه ریزی نامناسب
  • ·        فقدان دانش یازار
  • ·        عدم جستجوی توصیه های متخصصین
  • ·        فقدان برنامه ریزی و بازبینی مالی
  • ·        تمرکز دارندگان بنگاهها بر رفتارهای تاکتیکی بجای رفتار استراتژیک

مراکز رشد تجاری با کارآفرینان همکاری می کنند تا ریسکها را کاهش دهند، مسائل و مشکلات را سریعتر حل کنند، منحنی یادگیری را کوتاهتر کنند و احتمال موفقیت را بهبود بخشند. مطابق آمار 87 درصد بنگاههای کوچک که توسط یک مرکز رشد حمایت شده اند عمری بیش از 5 سال داشته اند[5].

دو اصل اساسی که اثربخشی مراکز رشد را مشخص می کنند عبارتند از[6]:

  • ·        مراکز رشد با به حداکثر رسانیدن موفقیت شرکتهای نوظهور اثر مهمی در سالم سازی اقتصاد دارند.
  • ·        مرکز رشد خود یک مدل دینامیک از عملیات تجاری کارا و پایدار است.

یک مرکز رشد با تمرکز بر تکنولوژی[7]، بعنوان مکانی برای معرفی و الهام بخشیدن به ایده ها، روشها، فرایندها و محصولات دانش ـ پایه[8] است. این مراکز رشد باعث تسریع فرایند تبدیل ابداعات و نوآوریها به زمینه های عملی می گردند.

 

مرکز رشد خدمات فنی مهندسی

 

جایگاه خدمات فنی مهندسی در توسعه اقتصادی

 

همچنانکه در بخش قبلی این گزارش اشاره شد، یکی از اهداف مراکز رشد، تامین خدمات پشتیبانی فنی برای شرکتهای نوپا و تازه تاسیس است. بجا است در ابتدا نگاهی به اهمیت و جایگاه خدمات فنی مهندسی در توسعه اقتصادی داشته باشیم.

در جملة آغازین کتاب "Successful Services Exporting" که توسط سازمان تجارت جهانی منتشر گردیده است, می‌خوانیم[9]:

"جهانی شدن بازارها تا حد بسیار زیادی به دلیل بین‌المللی شدن بخش خدمات است. خدمات، گرچه اغلب برای سیاستگذاری ناملموس است, اما نقش حیاتی را در تسهیل تمام جوانب فعالیتهای اقتصادی ایفا می‌کند."

خدمات هماکنون حدود دوسوم فعالیتهای اقتصادی دنیا را به خود اختصاص داده است. در سال 1995, از 100 شرکت برتر جهان از حیث درآمد، 52 درصد را شرکتهای خدماتی تشکیل دادهاند. نکتة جالب توجه آنکه تعداد متوسط کارکنان این شرکتها, حدود نصف تعداد متوسط کارکنان 48 درصد باقیمانده است. به عبارت دیگر در 52 شرکت از 100 شرکت برتر دنیا که خدماتی بودهاند, درآمد سرانة هر فرد شاغل حدود دو برابر درآمد سرانة 48 شرکت صنعتی بوده است.

کنفرانس تجارت و توسعه ملل‌متحد (انکتاد) دریافته است که وجود و عدم وجود خدمات تخصصی حرفه‌ای و کسبوکار, وجه تمایز اساسی بین کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه است. در دسترس بودن اینگونه شرکتها, تأثیر چشمگیری بر ساختار هزینه‌ای شرکتها دارد. در صورت عدم وجود چنین شرکتهایی، نیازهای کارشناسی یا باید در همان کشور به وسیلة استخدام متخصصان تأمین شود که در اینصورت هزینه‌های ثابت عملیاتی افزایش می‌یابد و یا از طریق یک فروشنده خارجی تأمین میشود که در نتیجه موجب افزایش واردات میشود. درصورت وجود خدمات تخصصی به صورت مؤسسات مستقل در داخل کشور، شرکتها می‌توانند قراردادهایی برای تخصص موردنیاز خود انعقاد نموده و از تخصص آنها به صورت پاره‌وقت (که از لحاظ هزینه نسبت به کار کارشناسان تمام‌وقت مقرون به صرفه ‌تر است) استفاده کنند. مطالعات انجام‌ شده توسط بانک آسیایی توسعه در اندونزی و مالزی نشان میدهد که برای رقابت در بازارهای جهانی، صادرکنندگان کالاها و خدمات در این کشورها تا حد بسیار بالایی وابسته به وجود خدمات خارجی هستند[10].

 




[1][1] . Stevens Institute of Technology (attila.stevens-tech.edu/tvi/ASEM5.pdf)

[2][2] . Business incubator

[3][3] . Massey-Ferguson

[4][4] . Small Business Administration (SBA)

[5][5] . http://www.nal.usda.gov/ttic/incubator/biintro.htm

[6][6] . National Business Incubation Association 2001

[7][7] . Technology-focused incubator

[8][8] . Knowledge-based

9. "صادرات موفقیت آمیز خدمات"  ، ترجمه: محمد لطفی , ناشر: موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی

10. منبع شماره 9

مبانی نمایه سازی استنادی

مبانی نمایه سازی استنادی

گردآوری و تالیف: اصغر ناصری (asna50@yahoo.c0m)

بهمن ماه 1384 

 

آدرس مقاله: 

 

http://sci-tech-news.8k.com/articles/Citation/CitationIndexing.htm

مفاهیم بنیادی دانشنامه نویسی

مفاهیم بنیادی دانشنامه نویسی

گردآوری و تالیف: اصغر ناصری (asna50@yahoo.com)

بهمن ماه 1384

 

دانشنامه (Encyclopedia یا Encyclopaedia)، اثر مرجعی است که اطلاعاتی در یک سلسله موضوعات ارائه می‌کند. دانشنامه ها می توانند بسیاری از زمینه های مورد توجه را در بر بگیرند، یا اینکه بر یک زمینه مطالعاتی ویژه مانند یک ناحیه جغرافیایی، یک گروه نژادی و یا یک رشته دانشگاهی متمرکز شده باشند. بیشتر دانشنامه ها دارای صدها و یا هزاران مقاله هستند که هر کدام به مبحث مجزایی می پردازند. بیشتر مقالات شامل شکل، نقشه، تصویر یا سایر عناصر رسانه ای هستند که در درک مفاهیم به خواننده یاری می رسانند برای چندین قرن دانشنامه ها بصورت مجموعه های چند جلدی کتاب منتشر می شدند، لیکن در انتهای قرن بیستم میلادی به اشکال جدیدی همچون سی دی، دی وی دی و بر روی اینترنت ظاهر گشتند.

عبارت دانشنامه (enyclopedia) از عبارت یونانی enkyklios paideia می آید که به معنی آموزش جامع بوده و در ابتدا به مجموعه دستورالعمل هایی در همه شاخه های دانش و یا آموزش های جامع در یک موضوع تخصصی اطلاق می شد. این مفهوم منجر به ایده جمع آوری مواد اطلاعاتی درباره چنین دستورالعمل هایی بصورت یک اثر واحد گشت که در ان محتوا و روابط هنرها و علوم مختلف بطور نظام یافته توضیح داده شده بودند. تلاش برای تولید کتابهایی از این دست به بیش از 2000 سال قبل باز می گردد،  لیکن مفهوم دانشنامه تا قرن شانزدهم میلادی به چنین آثاری اطلاق نگشته بود.

دانشنامه های اولیه برای خواندن و مطالعه پیوسته منظور شده بودند و در آنها مجموع آموخته های یک نویسنده منفرد ارائه می شد. این دانشنامه ها بعنوان کتابهای درسی جامع بکار می رفتند، بنابراین با دانشنامه های نوین که منابع مرجع بشمار رفته و حاصل همکاری علمی افراد بسیاری هستند، تفاوت دارند.

 

دانشنامه ها در دنیای باستان

گرچه ارسطو فیلسوف یونانی به موجب گستره وسیعی از موضوعات که در آثارش آورده و تلاش در جهت خلاصه کردن دانش موجود در زمان خود، پدر دانشنامه نویسی بشمار می رود، لیکن تالیف اولین دانشنامه واقعی به فیلسوف یونانی دیگری بنام اسپیوسیپوس نسبت داده می شود که شاگرد افلاطون بود. لیکن چیزی از اثر وی باقی نمانده است. اولین دانشنامه نویس رومی مارکوس تیرنتیوس وارو بود که دانشنامه علوم انسانی او به نام Disciplinae در سال سی ام قبل از میلاد شامل نه کتاب می شد. هر کدام از این کتابها به یکی از موضوعات دستور زبان، بحث منطقی، معانی بیان، جغرافیا، ریاضیات، طالع بینی، موسیقی، پزشکی و معماری اختصاص یافته بود. امروزه هیچکدام از این کتابها باقی نمانده است.

چنگ زو امپراتور چینی سلسله مینگ بر تالیف دانشنامه یونگل نظارت می کرد که یکی از بزرگترین تالیفات تاریخ در نوع خود بود. این دانشنامه در سال 1408 کامل شد و مشتمل بر 11،000 مجلد دست نویس بود. اکنون تنها 400 عدد از آنها باقی مانده است.

در سلسله کینگ که پس از دودمان مینگ در چین بر سرکار آمد، امپراطور کواین لانگ شخصا 40،000 شعر را انشا نمود. این اشعار بخشی از کتابخانه بزرگی را مشتمل بر 7ر4 میلیون صفحه در 4 قسمت و هزاران دست نوشته تشکیل می داد. این اشعار که عنوان "نگریستن بر امواج در یک دریای مقدس" را بر خود داشتند، بخش بزرگی از دانش آن زمان چین را در خود داشت.

مجموعه های اولیه ای که مسلمانان از دانش قرون میانه تهیه کردند شامل آثار بسیار جامعی بود که اولین نطفه های روش علمی، روش تاریخی و ارجاعات استنادی در آنها بسته شده بود. کارهای قابل ذکر در این زمینه عبارتند از دانشنامه علوم ابوبکر رازی، معتزله الکندی شامل بر 270 جلد و دانشنامه پزشکی ابن سینا که بمدت چند قرن مرجع استاندارد این علم بشمار می رفت. موارد مهم دیگر که می توان ذکر کرد عبارتند از آثار تاریخی و جامعه شناسی طبری، مسعودی، ابن رشد، عطار و ابن خلدون که کتاب معروف او موسوم به مقدمه حاوی اشاراتی به نحوه رعایت درستی در گزارشات مکتوب است که هنوز کاملاٌ بکار می آیند. این دانشوران تاثیر بزرگی بر روش پژوهش و تصحیح گذاشتند که بیشتر مرهون الگوی اسلامی اسناد بود. این الگو بر وفاداری به متن اصلی آثار، بررسی صحت منابع و جستار شکاکانه تکیه داشت.

قدیمی ترین دانشنامه کاملی که تاکنون باقیمانده است، Historia Naturalis (حدود 77 سال پس از میلاد) می باشد که توسط نویسنده رومی پلینی بزرگ به نگارش در آمده است. موضوع این دانشنامه تاریخ طبیعی است که در 37 جلد و 2،493 فصل مورد بحث قرار گرفته است. تشریح ریاضی و فیزیکی جهان، انسان شناسی و فیزیولوژی بدن انسان، گیاه شناسی مشتمل بر کشاورزی، باغبانی و کشت و زرع، حیوان شناسی و سنگ شناسی همراه با کاربرد فلزات و سنگ های قیمتی در هنر مباحث این دانشنامه را تشکیل می دادند. دانشنامه پلینی برای مدت 1،500 سال بطور وسعی مورد استفاده بود.

 

دانشنامه های قرون میانه و رنسانس اروپا

حدود سال 400 میلادی یک نویسنده  لاتین به نام مارتیانوس مینئوس فلیکس کاپلا که در کارتاژ حقوق خوانده بود، دانشنامه ای به نام ازدواج فیلولوژیا و مرکوری نگاشت که در اصل در مورد ازدواج خدای روم مرکوری و بانویی بسیار دانا به نام فیلولوژیا بود. در این کتاب که به نثر و شعر بود، بیانات درستی در مورد گردش سیارات مرکوری (تیر) و ونوس (ناهید) به دور خورشید ایراد شده بود. صحت این مدعا تا قرن هفدهم میلادی پذیرش عام نیافت.

دانشنامه دیگری که برای چندین قرن مورد احترام زیادی بود، اتیمولوژی (سرآغازها) تالیف شده به سال 623 توسط کشیش و استاد اسپانیایی سنت ایزیدور از سویل بود. این اثر هفت مورد از علوم انسانی شامل مباحثی در پزشکی، حیوانات، کره زمین، آثار عهد عتیق، دستور زبان، جنگ بازی ها، کشتی ها و ساختمانها را پوشش می داد. در قرن نهم مجلدات هفتم تا بیستم از این دانشنامه توسط رابانوس مائوروس طبقه بندی موضوعی شد. این شیوه طبقه بندی مقالات یک دانشنامه هنوز نیز به قوت خود باقی است. دانشنامه ایزیدور برای اولین بار در 1473 به چاپ رسید. در سال 1559 نویسنده آلمانی پاول اسکالیش دانشنامه ای در مورد تمامی علوم زمان خود نگاشت. در این اثر برای اولین بار واژه انسایکلوپدیا (دانشنامه) بطور رسمی بکار رفته بود.

تمامی مجموعه های اولیه دانش بشری و بسیاری از متاخرین آنها فاقد نظام طبقه بندی بوده و دچار نوعی هرج و مرج در فرم و محتوا بودند. مسئله هماهنگی یا نظام بخشی به تمامی شاخه های علوم چالشی بود که تنها در دوران نوین حیات علمی بشر به سرانجام رسید.

در سال 1620 فیلسوف و سخنور انگلیسی فرانسیس بیکن ساختار اولیه اثر عظیم خود احیای بزرگ را بنا نمود. این اثر اولین تلاش برای تالیف یک دانشنامه با سازمان فلسفی معتبر و روشی درست بشمار می رفت، لیکن بیکن هیچگاه به تکمیل اثر خود توفیق نیافت.

 

تاثیرات عصر روشنگری

روش نوین دانشنامه نویس تا حد زیادی محصول عصر روشنگری قرن هجدهم بشمار می رفت. یکی از گرایشات موجود در این زمان، اشتیاق زیاد به تالیف کتب مرجع برای شمار کثیری از خوانندگان بود. دانشنامه ای این عصر از ترتیب منطقی طبقه بندی بر حسب موضوع استفاده می کردند. دانشنامه نویسان تا حد زیادی متاثر از آرای فلاسفه آلمانی کریستین فون ولف، ایمانوئل کانت و فردریش هگل بودند. طبقه بندی موضوعی راه را برای .مرتب سازی الفبایی مقالات بر حسب واژگان کلیدی، نامها و یا مباحث ویژه باز نمود. این شکل از دانشنامه شبیه واژه نامه (دیکشنری) و این کلمه در عنوان بسیاری از دانشنامه های آن زمان بکار می رفت.

 

رویکردهای نوین به دانشنامه

بتدریج دانشنامه جای خود را بعنوان مرجعی برای استفاده های موردی باز کرد که استفاده کننده می توانست مبحث یا اطلاعات خاصی را تحت عبارت مناسب به ترتیب حروف الفبایی بیابد. برخی از دانشنامه های نوین شباهت زیادی به یک واژه نامه دارند و محتویات خود را به مقالات بسیار کوتاهی تقسیم کرده اند. برخی نیز تا آنجا که ممکن است محتویات خود را تحت عناوینی گسترده ترکیب نموده و از مقالاتی بلندتر درباره موضوعات مجزا تشکیل شده اند. به دانشنامه هایی که از این رویکرد استفاده می کنند دانشنامه های تک نگاشتی گفته می‌شود.

بیشتر دانشنامه های نوین هر دو رویکرد را بکار می برند (واژه نامه ای با مقالات کوتاه درباب موضوعات مجزا و تک نگاشتی با مقالات بلند درباب موضوعات گسترده)، لیکن گرایش بیشتری بسوی نوع واژه نامه ای وجود دارد، زیرا این نوع، نیازهای خواننده های متخصص و عمومی را برآورده می سازند. از آنجایی که مرتباٌ بر حجم دانش بشری افزوده می شود، رویکرد مدخل کوتاه[5] (واژه نامه ای) به ناشرین امکان انعطاف پذیری بیشتری در افزودن مباحث جدید به دانشنامه خود می دهد. بیشتر ناشرین دانشنامه مجموعه ای از متخصصین را بعنوان مولف و ویرایشگر بخدمت می گیرند. ویرایشگران که از دانشمندان، تاریخدانان، جغرافی دانان و سایر متخصصین تشکیل شده اند، به جمع آوری دانش موجود پرداخته و آنها را به شیوه ای ارائه می کنند که علاوه بر صحت دارای روشنی لازم باشد تا خواننده عمومی نیز از درک مفاهیم بهره مند گردد.

برای مقایسه دانشنامه واژگانی با دانشنامه تک نگاشتی از این مثال می توان سود جست. در یک دانشنامه واژگانی برای یافتن اطلاعاتی درباره کشور ایران باید به قسمت ‹‹الف›› مراجعه کنید و احتمالاٌ مقاله کوتاهی در چند صفحه، درباره کشور ایران، موقعیت جغرافیایی، آب و هوا، فرهنگ و تاریخ آن خواهید یافت. جهت یافتن اطلاعاتی در مورد رشته کوه زاگرس نیز باید به قسمت ‹‹ز›› مراجعه کنید و آنجا نیز مقاله کوتاهی خواهید یافت. لیکن در یک دانشنامه تک نگاشتی تمامی مطالب مربوط به تاریخ، جغرافیا، فرهنگ، سیاست و از جمله معرفی رشته کوه های مهم ایران را تحت مدخل ایران خواهید یافت. طول مقاله مربوط به واژه ایران ممکن است به صدها صفحه بالغ گردد.

یکی از معروفترین دانشنامه های تک نگاشتی، دانشنامه بریتانیکا می باشد این دانشنامه برای اولین بار در ادینبورو بین سالهای 1768 تا 1771 به چاپ رسید. سپس به سه مجلد تقسیم گشت و تاکنون مشخصات کلی خود را حفظ کرده است. تنها مقاله ذیل مدخل ایران در این دانشنامه، به 600 صفحه بالغ می شود. یازدهمین ویرایش این دانشنامه که از نظر دقت ویرایش علمی زبانزد بود، در سال 1911 در 29 مجلد به چاپ رسید.

 

تحولات اخیر در زمینه انتشار دانشنامه

از ابتدای دهه 1980 نشر دانشنامه به شکلبندی های غیرچاپی نیز گسترش پیدا کرد و نسخه هایی از دانشنامه های معروف بر روی سی دی، دی وی دی و بالاخره بر روی اینترنت منتشر شدند. در سالهای اولیه دهه 1980 دانشنامه Academic American Encyclopedia به طریق الکترونیکی قابل دسترس بود. کاربران می توانستند توسط مودم کامپیوتر خود و از طریق خطوط تلفن عادی با پایگاه داده این دانشنامه ارتباط برقرار کرده و متن آنرا دریافت کنند.

اولین دانشنامه ای که بر روی سی دی عرضه شد، در سال 1985 توسط انتشاراتی گرولیر آمریکا تولید شده بود.  در این دانشنامه الکترونیکی متن، صوت، تصاویر ثابت و متحرک با یکدیگر ترکیب شده بودند تا کار انتقال مفاهیم را به بهترین وجه به انجام برسانند. در سال 1993 دانشنامه اینکارتا متعلق به شرکت مایکروسافت بر روی سی دی عرضه شد. این دانشنامه فاقد نسخه چاپی بود. دانشنامه بریتانیکا نیز در سال 1993 بر روی سی دی عرضه شد. در سال 1997 دانشنامه اینکارتا برای اولین بار بر روی دی وی دی ارائه شد. دی وی دی امکان ذخیره اطلاعات بیشتری را نسبت به سی دی ها می دهد، در نتیجه استفاده بیشتری از انیمیشن و فیلم می توان نمود.

یک نوآوری بسیار مهم در زمینه انتشار دانشنامه در اواخر دهه 1990 رخ داد که متضمن استفاده از اینترنت می‌باشد. اکنون بسیاری از دانشنامه های مهم دارای نسخه های آنلاین بر روی اینترنت می باشند که بعضاٌ بطور هفتگی بروز شده و آخرین اطلاعات و دانش بشری به آنها افزوده می شود. برخی دانشنامه ها بصورت هیبرید ارائه می شود، بدین معنی که اصل مطلب بر روی سی دی عرضه شده لیکن آخرین اضافات را می توان از طریق اینترنت دریافت نمود. نشر آنلاین مزایای غیرقابل انکاری برای کاربران فراهم می آورد. از جمله اینکه دسترسی به مطالب دانشنامه در همه جا امکان پذیر بوده و بروز شدن مطالب توسط ناشرین بسرعت و آسانی صورت می پذیرد. مهمترین دانشنامه هایی که اکنون دارای نسخه اینترنتی هستند، عبارتند از:

·        Compton’s Encyclopedia

·        Encarta Encyclopedia

·        Encyclopædia Britannica

·        the New Book of Knowledge

·        the World Book Encyclopedia

 

اصول و روش تدوین دانشنامه

 

چنانچه پیشتر اشاره شد، یک دانشنامه از مجموعه ای مقالات مجزا تشکیل شده است و به عنوان هرکدام از مقالات، یک مدخل (entry) گفته می شود. دو نوع اصلی دانشنامه عبارت است از مدخل کوتاه و مدخل بلند. دانشنامه مدخل کوتاه متشکل از مقالات کوتاه بوده و در آن ترتیب الفبایی بر موضوع مقاله تقدم دارد. به این نوع دانشنامه، واژه نامه ای نیز گفته می شود و مطالب مربوط به دو مدخل ایران و زاگرس در قسمت ‹‹الف›› و ‹‹ز›› بطور جداگانه آمده اند. در نوع مدخل بلند که تک نگاشتی نیز نامیه می شود، موضوع بر ترتیب الفبایی تقدم دارد و تمام مطالب مربوط به ایران از جمله معرفی رشته کوه زاگرس، تحت مدخل ایران آورده شده است. طول مقالات این نوع دانشنامه ممکن است به صدها صفحه بالغ گردد. در این قسمت اصول و روش تدوین دانشنامه بطور مختصر شرح داده می شود.

 

اصول و ضوابط مدخل گزینی

اولین گام در تدوین دانشنامه، انتخاب اصول و ضوابط مدخل گزینی است. منظور از مدخل (entry) سرواژگان دانشنامه است که عنوان مقالات منفرد آنرا تشکیل می دهد. شرط اول در انتخاب مدخل تعلق داشتن آن به زمینه موضوعی کلی دانشنامه (مانند جغرافیا) می باشد. در انتخاب مدخل، علاوه بر داشتن شرط اولیه، یعنی تعلق عنوان به حوزه های موضوعی دانشنامه، معیار عام این است که مدخل پیشنهادی صرفاً اسم یا لغت نباشد، بلکه مطلبی را افاده کند که بتوان برای آن مقاله ای (با حداقل طول انتخابی برای مقالات دانشنامه، مثلاٌ دویست کلمه) نوشت. پس از تعیین این معیارها، باید محدودیت هایی برای مدخل گزینی تعریف کرد، زیرا هر دانشنامه ای باید دارای یک پایان باشد و عمل انتخاب مدخل ها را نمی توان بطور نامحدود ادامه داد. بعنوان مثال برای دانشنامه جهان اسلام این محدودیت ها می توانند شامل موارد زیر باشند:

1)     در مورد جغرافیای جهان اسلام تنها به معرفی شهرها و روستاهای دارای سابقه تاریخی در دوره اسلامی بسنده می شود.

2)     در مورد کتابها، فقط آنهایی معرفی می شوند که در "قدراول"اند. مقصود از "قدراول" کتابهایی هستند که در میان کتب مشابه به جهتی فضل تقدم دارند، مثلا دهها سال بلکه چند قرن مورد توجه دانشمندان قرار گرفته و نقدها و شروح و حواشی بسیار برآن نوشنه شده است، یا در زمان طولانی در حوزه های آموزشی، کتاب درسی بوده است، یا قدیمی ترین کتاب فارسی در رشته ای خاص به شمار می رود، یا در انتقال علوم به حوزه اسلام و برعکس، در انتقال علوم از حوزه اسلامی به نقاط دیگر سهم مهمی داشته است. از این قبیل است: شفا و قانون ابن سینا، المغنی عبدالجبّار، الفیّه ابن مالک، شرایع محقق حلّی، بحارالانوار مجلسی، صورالکواکب عبدالرحمان صوفی، التفهیم بیرونی، تاریخ طبری و ... .

3)     انتخاب مداخل به گونه ای صورت می پذیرد که بین علوم اسلامی مختلف توازنی برقرار گردد.

4)     انتخاب اشخاص برای معرفی از نظر میزان تاثیر گذاری بر تاریخ، و نه حجم آثار بجا مانده انجام می پذیرد.

5)     توجه به مطالب و مسائلی که به نحوی در جامعه و تاریخ مسلمان حضوری نسبتاً دیرپا، و در فرهنگ و تمدن اسلامی، به نحوه مثبت یا منفی، نقش داشته اند. مانند­ آداب و رسوم قومی، دینی، مانند جشنها و اعیاد؛­ درختها و اشیائی که با اعتبار نوع خود، ارزش فرهنگی و تمدنی دارند، مانند سرو، گردو و گلیم خوراکیهایی که در متون دینی ذکر شده اند، مانند انجیر و انار؛ گیاهان دارویی و احجار کریمه ای که در کتب علمی مسلمانان مطرح شده اند.

 

منابع گزینش مدخل

مدخل یابی عمدتاً از دو نوع منبع صورت می پذیرد:

1.      دانشنامه های دیگر، فرهنگنامه، سرگذشتنامه، اصطلاحنامه ها و تذکره ها

2.      مهمترین متون علمی موجود در حوزه های تخصصی

دانشنامه های موجود و فرهنگنامه ها بهترین منابع گزینش مدخل اند و در واقع کمک مؤثری به تدوین مجموعه مدخل می کنند. برخی از آنها دقیقاً به زمینه انتخابی اختصاص دارند، همچنین برخی از آنها عمومی و برخی دیگر تخصصی اند. از جمله آنهاسـت : دایرةالمعارف اسلام، دایرةالمعارف فارسی (مصاحب)، کشّاف اصطلاحات الفنون، دانشنامه ایرانیکا (دانشگاه کلمبیا) و فرهنگ معارف اسلامی، و نیز سرگذشتنامه های الفبایی چون وفیات الاعیان و روضات الجنات. ترجمه از روی دانشنامه های خارجی نیز بسیار مفید خواهد بود.

 

دسته بندی انواع مدخل

مدخل ها از نظر صوری به پنج نوع تقسیم می شوند: اصلی، فرعی، ارجاعی، مشروط، و محذوف. مدخل های اصلی آنهایی هستند که ذیل آنها مقاله می آید. مدخل های فرعی آنهایی هستند که قسمتی از یک مقاله را به خود اختصاص می دهند.

مدخل های ارجاعی آنهایی هستند که فقط ذکر می گردند و به مدخلی دیگر ارجاع داده می شود. ذکر این مدخل ها بیشتر برای راهنمایی به مراجعه کنندگان است. مثلاً کسی که به نام "بارفروش" برخورد می کند و طبیعی است که باید این نامه را در دانشنامه ببیند و از آنجا به "بابل" راهنمایی شود. دلایل ارجاع عبارت اند از: وجود رابطه هم ارزی بین دو مدخل، رابطه کل و جزء و رابطه جزء و کل. همچنین گاهی در ارجاع فقط به ذکر مدخل اکتفا می‌شود و گاهی توضیحی کوتاه می آید و سپس به مدخل دیگر ارجاع داده می شود. مدخل های مشروط آنهایی هستند که از نظر کلی پذیرفته شده اند، ولی احتمال می رود که درباره آنها نتوان مطلب کافی به دست آورد. این مدخل ها تصویب می شوند تا در منابع، بیشتر درباره آنها پژوهش شود و سپس درباره آنها تصمیم قطعی گرفته شود.

به مدخل هایی که گروه با بخش مدخل پیشنها می کنند ولی تصویب نمی گردند، مدخل محذوف گفته می شود. این مدخل ها را به عنوان سابقه در بخش مدخل نگهداری می کنند.

بعد از تصمیم نهایی در مورد هر مدخل، ممکن است درباره آن تجدیدنظر شود. گاهی در مرحله تألیف یا ویرایش مقاله، مدخلی حذف می گردد یا به عنوانی دیگر ارجاع داده می شود. برعکس آن نیز امکان دارد؛ یعنی، در پژوهشهای بعدی مطالبی به دست می آید که بر اساس آنها برخی مدخل های محذوف، پذیرفته می شوند. پشنهاد حذف مدخل، قطع نظر از آنکه از جانب گروه یا سایر پژوهشگران و صاحب نظران مطرح شده باشد، در بخش مدخل بررسی می شود.

 

ارجاعات مدخلی در متن

در برخی مقالات گاهی به مطلبی اشاره می شود که مستقلاً در دانشنامه درباره آن مطلب، مقاله نوشته شده یا نوشته خواهد شد. پرهیز از تکرار و توضیح مجدد مطلب، اقتضا می کند که این نکته به خواننده تذکر داده شود و مدخلی که مقاله مربوط، ذیل آن می آید مشخص گردد.

 

تدوین شیوه نامه

برای راهنمائی مولفان، مترجمان، ویراستاران، نسخه پردازان و مصححان دانشنامه، شیوه نامه ای تدوین می شود که موارد زیر در آن بروشنی تشریح گردیده است:

·         خصلت علمی دانشنامه, هدف ,گرایش, دامنه مطالب, سطح مقاله ها و مخاطبان مفروض آنها؛

·         گردش کار مقاله از دست نویس تا چاپ؛

·         نحوه اقتباس مطالب از منابع دیگر؛

·         نحوه رفع ابهام از مفاهیم موجود.

زبان چرخان ها چیستند؟

زبان چرخان ها چیستند؟

اصغر ناصری، بهمن ماه ١٣٨٤

 

زبان چرخان (Tongue Twister) به هر عبارتی گفته می شود که بیان شمرده آن، دشوار باشد. در هر زبان زنده دنیا به مثالهایی از این عبارات بر می خوریم. مثال آشنای آن در زبان فارسی ”شیش سیخ جیگر سیخی شیش زار“ می باشد. این عبارات در زبان انگلیسی نیز فراوانند. در اینجا به چند مثال اشاره می شود (برای راحتی کار، تلفظ برخی از آنها نیز ذکر شده است):

She sells sea shells by the sea shore.

تلفظ: شی سلز سی شلز بای د سی شور.

ترجمه: او در کنار ساحل دریا صدف می فروشد.

A flea and a fly flew up in a flue.
Said the flea, "Let us fly!"
Said the fly, "Let us flee!"
So they flew through a flaw in the flue.

تلفظ: اِ فلی اند اِ فلای فلو آپ این اِ فلو. سِد د فلی، لت آس فلای. سد د فلای، لت آس فلی. سو دی فلو ترو اِ فلَو این د فلو.

ترجمه: یک کک و یک مگس در یک دودکش به سمت بالا پرواز می کردند. کک گفت: بیا بپریم. مگس گفت: بیا فرار کنیم. پس آنها از طریق درزی در دودکش پریدند و رفتند.

Which witch wished which wicked wish?

تلفظ: ویچ ویچ ویشد ویچ ویکید ویش؟

ترجمه: کدام جادوگر آرزوی بدجنسانه ای کرد؟

و این هم چند نمونه دیگر:

Double bubble gum bubbles double.


Betty Botter had some butter,
"But," she said, "this butter's bitter.
If I bake this bitter butter,
it would make my batter bitter.
But a bit of better butter--
that would make my batter better."

So she bought a bit of butter,
better than her bitter butter,
and she baked it in her batter,
and the batter was not bitter.
So 'twas better Betty Botter
bought a bit of better butter.


How much wood would a woodchuck chuck
if a woodchuck could chuck wood?
He would chuck, he would, as much as he could,
and chuck as much wood as a woodchuck would
if a woodchuck could chuck wood.

ضرب المثل ها: پل ارتباطی ملل مختلف

ضرب المثل ها: پل ارتباطی ملل مختلف

اصغر ناصری، ٢٦ بهمن ١٣٨٤

 

یک ضرب المثل گفتار حکیمانه ای است که اظهار نظری از روی تجربه و دوراندیشی، در باب موضوعی مهم و مورد توجه عموم می نماید. ضرب المثل ها نه به یکباره، بلکه در گذر ایام و با بهره گیری از تجارب افراد کهن شکل گرفته اند. شاید هیچ چیز به اندازه ضرب المثل ها نتواند روحیات خاص و گرایشات جمعی مردم ملل مختلف را بازتاب دهد. ضرب المثل هایی که در میان مردم قاره افریقا شکل گرفته اند، وابستگی این مردم به طبیعت و ثمرات آن را نشان می‌دهند. به همین صورت ضرب المثل های ایرانی روحیه عافیت اندیشی و اغتنام فرصت را باز می تابانند و ضرب المثل های مردم اروپا نیز شاهدی بر زیرکی و تنوع گرایی آنان هستند.

لیکن ضرب المثل ها بهترین منبع اطلاعاتی برای پی بردن به تشابهات روحی و روانی ملل مختلف نیز هستند. کافی است نگاهی به ضرب المثل های با مضمون مشابه در ملل مختلف بیاندازیم تا درجه مشابهت میان آنان آشکار شود. در این نوشتار با مرجع قرار دادن زبان و فرهنگ پارسی، برخی ضرب المثل هایی که ملل دیگر از این فرهنگ به عاریت گرفته اند را ذکر می کنیم. ابتدا ترجمه تحت الفظی و سپس ضرب المثل عینی در زبان پارسی آمده است.

 

1. A friend in need is a friend indeed.

دوست به هنگام نیاز، یک دوست واقعی است.

دوست آن باشد که گیرد دست دوست، در پریشان حالی و درماندگی

2. A bird in the hand is worth two in the bush.

یک پرنده گرفتار در دست، با ارزش تر از دو پرنده آزاد در بوته زار است.

یک ده آباد بهتر از صد ده خراب است.

3. A man is known by his friends.

یک مرد را می شود با دوشتانش شناخت.

تو اول بگو با کیان زیستی    پس آنگه بگویم که تو کیستی

4. Actions speak louder than words.

عمل رساتر از سخن است.

دو صد گفته چو نیم کردار نیست.

5. All good things must come to an end.

همه چیزهای خوب باید سرانجامی داشته باشند.

کار نیکو کردن از پر کردن است.

6. All that glitters is not gold.

هر چیزی که برق می زند طلا نیست.

هر گردی گردو نیست.

7. Appearances are deceptive.

ظواهر فریبنده اند.

عقل مردم به چشمشان است.

8. Barking dogs seldom bite

سگ هایی که پارس می کنند، ندرتاَ گاز می گیرند.

از آن نترس که های و هوی دارد        ار آن بترس که سر بتوی دارد.

9. Beggars can't be choosers.

گدایان حق انتخاب ندارند.

اسب پیش کشی که داندانهایش را نمی شمرند.

10. Birds of a feather flock together.

پرندگان هم نوع در یک دسته پرواز می کنند.

کبوتر با کبوتر، باز با باز     کند هم جنس با هم جنس پرواز

 

11. Charity begins at home.

سخاوت و بخشندگی از خانه آغاز می شود.

چراغی که به خانه رواست، به مسجد حرام است.

 

12. Christmas comes but once a year.

کریسمس می آید، اما سالی یکبار 

همیشه خر خرما نمی ری...!

 

13. Divide and rule.

تفرقه بیانداز و حکومت کن

14. One who cannot dance blames the unevenness of the floor.

کسی که نمی تواند برقصد، ناهمواری زمین را ملامت می کند.

عروس نمی تواند برقصد، می گوید زمین کج است.

15. Fear of death is worse than death itself.

ترس از مرگ بدتر از خود مرگ است.

ترس برادر مرگ است.

 

برای مجموعه کاملی از ضرب المثل ها می توانید به سایت زیر مراجعه کنید:

http://www.manythings.org/proverbs/