پیدایش و مرگ ستارگان (قسمت اول)

دکتر فرویدنریچ – ترجمه و تلخیص اصغر ناصری

منبع:

How Stars Work - http://www.howstuffworks.com/star.htm/

آسمان پرستاره شب همواره الهام بخش انسان ها بوده است. بسیاری از نظام های فکری بشر برپایه تصور و درک انسان از نحوه پیدایش ستارگان و جهان عظیم دوردست شکل گرفته اند. در این مقاله به بررسی نحوه پیدایش و مرگ ستارگان که از موضوعات مهم  و جذاب علمی است می پردازیم.

ستارگان و خواص آنها  

ستارگان گوی هایی جسیم و درخشان از گاز داغ هستند که بیشتر آن را هیدروژن و اکسیژن تشکیل می دهد. فاصله برخی از آنها از ما بسیار بسیار زیاد و غیرقابل تصور است. ستاره شناسان فاصله ستارگان را به روشی به نام پارالاکس یا اختلاف منظر انداز گیری می کنند. در این روش تغییر در موقعیت یک ستاره در زمان‌های متفاوت در طول سال اندازه‌گیری می‌شود. زمین در مداری به قطر ٣٠٠ میلیون کیلومتر به دور خورشید می‌گردد. با نگاه به موقعیت ستاره در یک روز مشخص و سپس تکرار مشاهده در شش ماه بعد، در واقع موقعیت آنرا در دو سر قطر مدار زمین به دور خورشید نگریسته‌ایم. با محاسبات مثلثاتی اندکی می توان فاصله ستاره از دستگاه خورشیدی را اندازه گرفت (شکل زیر). این فن برای ستارگانی که در فاصله ٤٠٠ سال نوری از زمین واقع شده اند قابل استفاده است (هر سال نوری حدود نه و نیم تریلیون یا 9460800000000 کیلومتر است). برای ستارگانی که در فاصله های دورتر واقع شده اند دانشمندان از روش مقایسه طیف نوری با روشنی ستاره استفاده می‌کنند.  

برخی ستارگان در آسمان تنها هستند، برخی دارای همراهانی بود (زوجهای دوتایی) و برخی نیز بخشی از خوشه های بزرگتری شامل هزاران و میلیون ها ستاره هستند. بزرگی، درخشندگی، دما و رنگ ستارگان بسیار متنوع است. تصویر زیر بخشی از کهکشان راه شیری را که دستگاه خورشیدی نیز در آن قرار دارد نشان می‌دهد.  

با مطالعه نوری که از ستاره گسیل می‌شود می‌توان به مطالعه خواص مهمی از ستاره پرداخت:

• دما
• طیف یا طول موج های نور گسیل شده
• روشنی
• درخشندگی
• بزرگی
• جرم
• حرکت (بسوی ما یا دور شن از ما، آهنگ چرخش به دور خود)

دما و طیف ستاره

برخی از ستارگان بسیار داغ و برخی نیز سرد هستند. دمای ستاره از روی رنگ نور گسیل شده از آن تعیین می شود. اگر به یک اجاقی که در آن زغال سنگ می شوزد نگاه کنید درخواهید یافت که زغال سنگ های قرمز شده از حرارت سردتر از آنهایی هستند که با نور سفید می‌درخشند. این موضوع در مورد ستارگاننیز صدق می‌کند. با در دست داشتن طیف نوری ستاره می توان دمای آن و نیز ترکسب شیمیایی آنرا دریافت زیرا عناصر مختلف نورهایی باطول موج مختلف را جذب می کنند، در نتیجه در طیف جذبی ستاره اثر خود را بصورت خط های تیره باقی می گذارند. 

روشنی، درخشندگی و بزرگی ستاره 

تصویر زیر صورت فلکی اوریون (شکارچی) را که توسط شاتل ایندیور گرفته شده نشان می دهد. همانطور که دیده می شود برخی ستارگان نورانی تر از سایرین هستند.  

 

(ادامه دارد)