خزندگان پرنده یا رده پتروسورها

در دوران ژوراسیک و کرتاسه، خزندگان پرنده ای که در رده بزرگ پتروسورها طبقه بندی می شوند بر آسمانها حکومت می کردند. اندازه آنها از یک پرستو تا یک هواپیما متغیر بود. آنها بزرگترین مهره دارانی بودند که قابلیت پرواز داشتند. ظهور پرواز در این خزندگان با آنچه تکامل پرواز در پرندگان مدرن امروزی محسوب می شود تفاوت اساسی داشت. این خزندگان پرنده هیچ نزدیکی با پرندگان مدرن امروزی ندارند.

پیش از این چنین تصور می شد که پتروسورها توانایی خوبی برای پرواز ندارند و بیشتر به سر خوردن روی هوا و باقی ماندن بر روی جریانهای هوایی متکی هستند. لیکن برپایه تحلیل ویژگی های اسکلت پتروسورها معلوم شده است که تنها پتروسورهای بزرگ قابلیت یک پرواز مداوم و دینامیکی را نداشته اند. پتروسورها دارای استخوانهای توخالی، مغز بزرگ و لب های بینایی (بخشی از مغز که به کنترل بینایی اختصاص دارد) توسعه یافته بوده اند. تمام اینها برای بال زدن قدرتمندانه در هوا لازم هستند.

بزرگترین پتروسور شناخته شده (کووتزال کوتلوس Quetzalcoatlus) دارای فاصله بین دو نوک بالی حدود یازده تا دوازده متر بود. این خزنده دارای یک دست چهارانگشتی بسیار طولانی بود که بال به آن وصل می شد.قیبرهایی در بال به استحکام آن می افزود. شکل سر پتروسورها بسیار متنوع بود که در تصویر زیر این تنوع مشاهده می شود.

 

شکل زیر نیز مقایسه اندازه کووتزال کوتلوس را با یک انسان معمولی نشان می دهد. 

 

منابعی برای مطالعه بیشتر: 

http://www.ucmp.berkeley.edu/diapsids/pterosauria.html 

http://www.oceansofkansas.com/FieldGuide4.html 

منشا و تکامل پرندگان

سرمنشا پیدایش و تکامل پرندگان همواره مورد پرسش دانشمندان بوده است. در میان موجودات عالی پرندگان از تنوع بی مانندی برخوردارند. بیش از ١٠٠٠٠ گونه پرنده وجود دارد. اما نیای مشترک پرندگان چیست؟

یکی از انتقادات اصلی به کتاب منشا انواع داروین فقدان نظریه ای در مورد تکامل پرندگان بود. لیکن تنها دو سال پس از انتشار این کتاب، فسیل دایناسور پرنده ای به نام آرکئوپتریکس در آلمان کشف شد.

آرکئوپتریکس از چند جهت بسیار جالب توجه است. نخست اینکه دارای خصوصیات مشترک یک پرنده و یک خزنده است. در حقیقت علاوه بر پر، دارای پاهای پرنده شکل و استخوان جناق سینه بود. لیکن غیر از اینها شباهت دیگری به یک پرنده نداشت. آرکئوپتریکس بر خلاف پرندگان امروزی دارای دندانهایی در آرواره خود بود. همچنین استخوان قوزک پای آن به استخوان ساق وصل شده بود که تنها در خزندگان دیده می شود.

بدین ترتیب نظریه ای زاده شد که معتقد است پرندگان از خرندگان مشتق شده اند. کشفیات فسیلی جدید نیز بر قوت این نظریه افزوده است. بر طبق این نظریه درمسیر تکامل گونه هایی از خرندگان، ابتدا فلس ها به پر تبدیل شده و سپس توانایی پرواز را بدست آوردند.