فناوری روسی علیه جنگنده‌های رادارگریز آمریکایی

گردآوری و ترجمه: اصغر ناصری

در طول سی سال گذشته فناوری رادارگریز به جنگنده‌های آمریکایی کمک کرده که برتری هوایی خود را در سراسر جهان حفظ کنند. اما اکنون شرکت‌های روسی در حال طراحی و به فروش رساندن تسلیحاتی هستند که به ادعای آنها می‌تواند پیشرفته‌ترین هواپیماهای جنگی موجود را ساقط کند.

حتی جدیدترین جنگنده‌های رادارگریز مانند F-35B Lightning II ممکن است با تهدیدات راداری و موشکی سهمگینی از سوی کشورهای رقیب آمریکا مواجه شوند.

سالون جهانی تسلیحات و تجهیزات جنگی ٢٠١٠ که در فرودگاه مشهور ژوکوفسکی[1] در حومه مسکو برگزار شد، بر حسب ظاهر یادآور نمایشگاه‌های صنایع دفاعی ایالات متحده  بود. غرفه‌هایی که درون یک آشیانه غار مانند به طور ردیفی برپا شده بودند و آن‌را به سالون نمایش تبدیل کرده بودند. مهندسین و نمایندگان فروش درباره تجهیزات خود صحبت می‌کردند. کارکنان خودکارهایی به بازدیدکنندگان هدیه می‌دانند که نام و نشان شرکت بر روی آنها کنده کاری شده بود. بازدیدکنندگان روز اول بیشتر مشتریان بالقوه از کشورهای مختلف بودند و ملیت آنها از اروپای شرقی تا کشورهای آسیایی را شامل می‌شد. اما متمایزترین غرفه متعلق به شرکت آلماز آنتی[2] یکی از پیشگامان تسلیحات هواپیمایی و بزرگترین فروشنده سلاح در کشور روسیه بود. صفحه نمایش بزرگی که از سقف نمایشگاه شرکت آویزان بود انیمیشنی را نشان می‌داد که در طی آن یک موشک ساخت شرکت آلماز بسوی هواپیمایی مانند یکF-35C Lightning II (هواپیمای عمود پرواز نیروی دریایی) می‌شتافت. پس از برخورد موشک، انفجاری نارنجی رنگ هواپیما را از نظر محو می‌ساخت.

این تصاویر تکان دهنده بود. ناظران غربی همواره به مشاهده برتری هواپیماهای جنگی آمریکایی چه در صحنه‌های جنگ واقعی و چه بر روی انیمیشن های تبلیغی عادت کرده‌اند. حکومت آمریکا حدود ١٦ سال وقت و ٣٩٦ میلیارد دلار هزینه برای تضمین بی رقیب بودن F-35 صرف کرده است و حالا روسها دارند سلاحهای دفاعی می‌سازند که می‌تواند آنها را از صحنه آسمان حذف کند؟

پشت سر یکی از مهندسین آلماز، جستجوگرهایی به نمایش گذاشته شده بودند که از رادار پیشرفته برای شکار هواپیما استفاده می‌کردند. چندتا از آنها برش خورده بودند تا ساختار داخلی آنها قابل مشاهده باشد: آرایه ای از صدها ماژول فرستنده/گیرنده T شکل و رایانه‌ای در زیر آنها که می ‌تواند حتی ناچیزترین انعکاس های راداری را ردیابی کند. این فناوری موشک را بسیار چابک و منحرف ساختن آن را بسیار دشوار می‌سازد. این سیستم موشک هدایت شونده اکنون در بسیاری از جنگنده‌های موجود روسی قابل نصب است.

سه سال از زمان برگزاری نمایشگاه تسلیحات ژوکوفسکی می‌گذرد و فروش تجهیزات ضدهوایی روسیه هم‌چنان رو به افزایش است. شرکت آلماز آنتی در جبهه پیشرو این نهضت قرار دارد و مقامات این شرکت در رسانه‌های روسی اعلام کرده‌اند که اولین کارخانجات نوین دفاعی این کشور که در بیست سال گذشته بی‌سابقه بوده، به تولید تسلیحات ضدهواپیما خواهد پرداخت.

این‌ها خبر خوبی برای خلبانان آمریکایی و متحدین آن محسوب نمی‌شوند. پنتاگون همواره در تلاش بوده به تمامی نقاط جهان با هر درجه از دفاع ضدهوایی دسترسی داشته باشد. بیشتر هواپیماهای جنگی آمریکایی به گونه‌ای طراحی شده‌اند که از امواج رادار، ردیاب‌های الکترومغناطیسی و موشک‌های حرارتی بگریزند. پنتاگون این رهیافت را کاهش قابلیت مشاهده[3] می‌نامد، در سایر نقاط دنیا از واژه رادارگریز[4] برای توصیف آن استفاده می‌شود.

تراویس شارپ یکی از تحلیل‌گران مرکز امنیت نوین آمریکایی می‌گوید: ”روسیه هنوز بر این باور است که باید نقش مهمی در دنیا بازی کند. تولید و فروش تجهیزات نظامی پیشرفته روشی برای اخطار به دولتهای دیگر است که نباید با روسیه یا متحدین آن طرف شد.“

فروش این تجهیزات سود زیادی نیز برای روسیه داشته است. در یک معامله جدید ٢ میلیارد دلاری شرکت آلماز آنتی ١٥ واحد آتشبار از سیستم متحرک موشکی ضدهواپیمای  S-300PMU-2 به چین فروخت. هر واحد آتشبار دارای دو یا سه واحد رادار و چهار پرتاب کننده موشک است. رادار این سیستم می‌تواند بطور همزمان ١٠٠ هدف را ردیابی کند و هر پرتاب کننده قادر است چهار موشک پرتاب کند که با سرعت ٦ ماخ بسوی هدف می‌شتابند. به عبارتی با قیمتی معادل ٤ فروند F-22 Raptor می‌توان آتشباری 60 تایی از چنین موشکی ترتیب داد. رادار تند و تیز S-300 و موشکهای پرسرعت این سیستم از خلیج تایوان محافظت می‌کنند و چتری حفاظتی بر سر نیروهای چینی در تهاجم احتمالی آنها به تایوان پدید خواهند آورد.

ترسناک‌تر از این موشک‌ها سیستم‌های راداری هستند که بزررگترین تهدید را برای هواپیماهای رادارگریز پدید می‌آورند. مهندسین دوره پس از جنگ سرد روسیه با دیجیتالی کردن سیگنالهای رادارهای VHF دهه ١٩٧٠ روح تازه و مخوفی در کالبد این سیستم‌های راداری دمیده‌اند. افزایش توان محاسباتی باعث ارتقای قابلیت این رادارها در گردآوری اطلاعات منسجم از داده‌های در هم و برهم شده است. انعکاس‌های راداری ضعیف VHF که قبلا به عنوان نویز پس‌زمینه‌ای تفسیر می‌شدند اکنون قابل آشکارسازی و شناسایی هستند.

به اعتقاد متخصصین روسی این رادارهای VHF می‌توانند هواپیماهای رادار گریز را شناسایی کنند. به ادعای انها آمریکایی‌ها خود می‌دانند که برنامه فناوری رادارگریز آنها به شکست انجامیده است. از نظر برخی از کارشناسان آمریکایی، روسها در این زمینه اغراق می‌کنند، گرچه خود می‌دانندکه ادعای روسها چندان بی‌پشتوانه نیست.

اثر متقابل رادار و هواپیما از نوع فیزیکی است. بدنه هواپیمای رادارگریز طوری طراحی شده است که مانع رسیدن امواج رادار بسوی فرستنده‌ها می‌شود. اما رادارها طول موج یکسان ندارند. افزایش بسامد یک موج طول آنرا کاهش می‌دهد. هرچه طول موج کوتاهتر باشد انعکاس دریافتی از هدف مفصل‌تر بوده و کیفیت بالاتری دارد.

در پایان میتوان گفت که اولویت های راهبردی قدرتهای بزرگ نیز تغییر یافته است. اکنون سرمایه گذاری در هواپیماهای بی سرنشین به اولویت اصلی تبدیل شده زیرا در نبود خطر جانی برای یک خلبان واقعی، قدرت ریسک هواپیمای مهاجم بسیار افزایش می یابد.

برگرفته از:

http://www.popularmechanics.com/military/a8107/russian-made-tech-vs-americas-stealth-warplanes-13506974/

---

[1] . Zhukovsky

[2] . Almaz-Antey

[3] . Low Observable

[4] . stealth

مقایسه جنگنده های روسیه و آمریکا

تالیف: اصغر ناصری

مقدمه

مقایسه هواپیماهای نظامی ساخت دو کشور برتر دنیا در زمینه تکنولوژی نظامی کار ساده ای نیست زیرا مجموعه گسترده ای از عوامل مختلف در صحنه نبرد هوایی تعیین کننده پیروز میدان است و تازه به همه اینها باید عامل ناشناخته شانس و تصادف را نیز افزود. در این مقاله کوتاه سعی دارم برخی از مهمترین عوامل متمایز کننده برتری هوایی را در این دو کشور با توجه به اطلاعات موجود بررسی و مقایسه کنم. امیدوارم که برای شما خواننده عزیز جالب باشد.

1. تکنولوژی رادارگریز

فناوری رادارگریز یا stealth اولین بار در بمب افکن ضربتی F-117 آمریکا تجلی یافت. این هواپیما در برابر امواج رادار کاملا نامرئی نبود ولی ردیابی و قفل کردن بر روی آن بسیار دشوار بود. این هواپیما از زوایای تند بدنه برای تفرق امواج رادار و از رنگ جاذب برای جذب امواج رادار استفاده می کرد تا خط اثر راداری خود را تا حداقل ممکن کاهش دهد.

اما این تکنولوژی در جنگنده F-22 Raptor به تکامل مناسبی رسید بطوری که بهره گیری وسیع از تحلیل کامپیوتری در طراحی بدنه و استفاده از رنگ جاذب پیشرفته باعث شده است خط اثر راداری این هواپیما به اندازه یک تیله فلزی کوچک کاهش یابد. لیکن پوشش سمی جاذب رادار و دشواری تعمیر و نگهداری آن این هواپیما را به کابوسی برای خدمه پرواز تبدیل کرده است. در بمب افکن B-2 Spirit این مشکل با استفاده از روبات های خودکار رنگ آمیزی بدنه مرتفع شده است. در جنگنده چند منظوره F-35 نیز پوشش رنگی جای خود را به یک لایه کمپوزیت دائمی داده است.

روسیه در ساخت و طراحی هواپیماهای رادارگریز تازه وارد محسوب می شود. اولین محصول صنایع هوایی این کشور Sukhoi T-50 PAK FA است که اولین پرواز خود را در پانویه 2010 انجام داده و احتمالا در 2016 وارد خدمت می‌شود. بنا به گفته کارشناسان روسی این جنگنده به اندازه F-22 رادارگریز نیست ولی قابلیت رقابت با F-35 را در این زمینه دارد. موتورهای بکار رفته در این هواپیما قابلیت کنترل دمای گاز خروجی برای کاهش خط اثر حرارتی را مانند F-22 یا B-2 ندارد. لیکن مانند سایر جنگنده های نوین روسی از نظر آیرودینامیکی و ابرمانورپذیری برتر از F-35 است.

Sukhoi T-50 PAK FA

2. سیستم های الکترونیکی پرواز

روسیه در زمینه رادارهای پیشرفته AESA پیشتاز بوده است و اولین نمونه عملیاتی این رادارها که بجای بشقاب متحرک از ترانسمیترهای الکترونیکی برای تولید پرتو راداری اسکن کننده استفاده می کنند، در میگ 31 بکار گرفته شده است. به دلیل استفاده از صدها ترانسمیتر (بجای یک فرستنده گیرنده واحد مکانیکی در رادارهای پالس داپلر)، این رادارها می‌تواند در هر ثانیه بخش وسیعی از فضای پیش رو را اسکن کرده و صدها هدف را در آن واحد آشکارسازی کنند. لیکن در زمینه سیستم‌های یکپارچه الکترونیک پرواز و بهره گیری از توان پردازش کامپیوتر در هدایت هواپیما و سیستم های تسلیحاتی آن، جنگنده های آمریکایی مانند F-22 مدرنتر محسوب می شوند.

هواپیماهای رادارگریز آمریکایی بیشتر در برابر رادارهای X-band فرکانس بالا دارای خاصیت پنهان کاری هستند اما رادارهای با طول موج بلندتر مانند رادارهای L Band می توانند به آشکارسازی آنها کمک کنند. ازاین رو جنگنده Sukhoi T-50 PAK FA علاوه بر رادار AESA دماغه خود، در لبه حمله دو بال خود مجهز به رادارهای L Band شده است.

3. تسلیحات

بطور کلی موشک های هوا به هوای آمریکایی از نظر سیستم هدایت و دقت ردیابی هدف در مکان بالاتری نسبت به موشکهای روسی قرار دارند لیکن روسیه در زمینه موشک های دوربرد برای هدف قرار دادن هواپیماهای آواکس آمریکا تلاش زیادی کرده است.

4. آیرودینامیک و مانورپذیری

مفهوم ابرمانورپذیری که به معنای اجرای مانورهای غیرعادی با هواپیماست اولین بار در جنگنده Su-27 فلانکر روسیه تجلی یافت. قابلیت مانور با زاویه حمله بیش از 20 درجه و کنترل کامل هواپیما در شرایط Stall (از دست رفتن نیروی بالابر) از ویژگی‌های نسل هواپیماهای فلانکر روسی است. از بین جنگنده های آمریکا تنها F-22 ابرمانورپذیر است.

با توجه به نتایج یکی از شبیه سازی های معتبر انجام شده توسط یک شرکت پژوهشی بریتانیا و سایر داده های موجود می‌توان برترین هواپیماهای جنگنده دنیا را به ترتیب زیر طبقه بندی کرد:

1. F-22 Raptor

2. Sukhoi T-50 PAK FA

3. Eurofighter Typhoon

4. Sukhoi Su-35

5. F-15C Eagle

6. Saab JAS 39 Gripen

7. F-18 Super Hornet