دنیای علم و تکنولوژی

دنیای علم و تکنولوژی

اخبار و مقالات مربوط به دنیای علم و تکنولوژی ترجمه شده از منابع معتبر
دنیای علم و تکنولوژی

دنیای علم و تکنولوژی

اخبار و مقالات مربوط به دنیای علم و تکنولوژی ترجمه شده از منابع معتبر

هزار خار یا اسپلاین

تالیف: اصغر ناصری


هزارخار یا اسپلاین قطعه ای است که برای انتقال گشتاور چرخشی (تورک) بین دو محور و همراستاسازی آنها به منظور مونتاژ بکار می رود. جزء مکانیکی دیگری که برای ایفای همین نقش بکار می رود خار یا key است. لیکن هزارخار انتقال گشتاور چرخشی را به گونه ای بسیار یکنواخت تر از نظر محیطی انتقال می دهد. شکل 1 طریقه کلی اتصال دو محور توسط هزارخار را نشان می دهد. بدیهی است همواره یک جفت هزارخار داخلی و خارجی برای این منظور باید بکار رود.



شکل 1. طریقه کلی اتصال دو محور و انتقال گشتاور چرخشی توسط هزارخار



هزارخار را می توان به عنوان یک سری جای خار موازی دانست که بر روی یک شفت ماشینکاری شده اند. اتصالات هزارخاری برای انتقال گشتاور چرخشی از یک شفت به یک هاب (توپی) یا سایر اجزای گردنده مانند چرخدنده، قرقره، چرخ طیار یا مانند آنها بکار می رود.

دو نوع کلی هزارخار که در صنعت بکار می روند عبارت است از:


1.       هزارخار دو طرف صاف

2.       هزارخار اینولوت

هزارخار اینولوت به علت افزایش تدریجی ضخامت دندانه و ضریب تمرکز تنش پایین تر (حدود 1.7 برابر کمتر) مستحکم تر از نوع دندانه دو طرف صاف است. علاوه براین، هزارهارهای اینولوت عمل خود مرکز کننده هاب و شفت تحت بار را تضمین می نمایند.

هزارخارهای اینولوت بسیار شبیه چرخدنده ها هستند. لیکن ارتفاع دندانه کمتری نسبت به چرخدنده ها دارند (دندانه پهن). بنابراین یک هزارخار اینولوت را می توان با همان ماشینی که در تولید چرخدنده بکار می رود ساخت. هزارخارهای اینولوت استاندارد از زاویه فشار اسمی متنوعی مانند 14.5°، 20°، 25°، 30°، 37.5° و 45° استفاده می کنند. سه زاویه فشار اول همان هایی هستند که معمولا در چرخدنده ها بکار می روند.


هزارخارهای اینولوت می توانند بر اساس استانداردهای ملی یا بین المللی ساخته شوند. برخی از متداولترین استانداردهای هزارخار عبارتند از:


·         ISO 4156-2:2005 - Straight cylindrical involute splines -- Metric module, side fit -- Part 2: Dimensions

·         ANSI B92.1-1970 (R1982), Involute Splines, American National Standards Institute.

·         ANSI B92.2-1980, Metric Module Involute Splines, American National Standards Institute.

·         DIN 5480-1, Splined connections with involute splines based on reference diameters - Part 1: Principles


موسسه استاندارد ملی شوروی سابق یا GOST نیز استانداردهایی را برای هزارخارها تدوین نموده که از آن جمله می توان به استاندارد GOST 6033-80 با عنوان Basic norms of interchangeability involute splines اشاره کرد. این موسسه پس از فروپاشی شوروی سابق تحت نظارت فدراسیون روسیه به فعالیت خود ادامه می دهد.



شکل 2 پارامترهای اصلی لازم برای مشخص شدن یک هزارخار داخلی یا خارجی را نشان می دهد:

·         Do = قطر بیشینه

·         Db = قطر کمینه

·         P = گام دایروی

·         t = ضخامت دندانه (روی دایره گام)

·         D = قطر گام

·         N = تعداد دندانه

·         F = زاویه فشار


       مراجع:



Robert L. Mott, “Machine Elements in Mechanical Design”, Prentice Hall, 1999


Jacek Kroczak, Marian Dudziak, “Tolerance Analysis of Involute Splines”, WCE 2011, July 6 - 8, 2011, London, U.K.