فرسایش خاک چیست؟

گردآوری: نادیا ناصری - دانش آموز سال پنجم ابتدایی دبستان طلوع دانش

فرسایش خاک یعنی از بین رفتن خاک به وسیله نیروی آب، باد و یخبندان. فرسایش در سطح زمین شکل‌های جالبی مانند قله های نوک تیز کوه ها و دره ایجاد می کند. هزاران سال است که این نیروها، خاک را از جایی به جای دیگر می‌برند و گاهی اوقات باعث از بین رفتن زمین های کشاوزی می شوند.

آب دلیل اصلی فرسایش خاک است. در نگاه اول ممکن است آب خیلی نیرومند به نظر نرسد ولی در واقع یکی از قویترین نیروهای سیاره ماست. آّب به روشهای زیر باعث فرسایش خاک می شود:

·         باران: قطرات باران با برخورد به دانه‌های خاک آنها را حرکت داده باعث فرسایش خاک می‌شوند.

·         رودخانه‌ها: رودخانه‌ها در طول زمان باعث جابجایی مقدار زیادی خاک می‌شوند. آنها سنگهای درشت را خرد کرده و به پایین رودخانه جابجا می کنند. دره ها توسط جابجایی خاک توسط رودخانه ها ایجاد می شوند.

·         امواج دریا: امواج دریا باعث فرسایش خطوط ساحلی می شود. نیروی زیاد امواج می تواند باعث خرد شدن صخره های ساحلی شود.

·         سیلاب: سیل های بزرگ فرسایش سریع خاک را موجب می شوند.

فرسایش توسط باد

باد در نواحی خشک باعث فرسایش زیاد خاک می شود. باد ذرات ریز خاک را تا مسافتهای زیادی حمل می کند. همچنین این ذرات ریز با برخورد به سنگهای بزرگتر آنها را خرد کرده و حمل توسط باد را آسانتر می سازند.

فرسایش توسط یخ بندان

یخ زدن سنگها و سپس گرم شدن آنها باعث انبساط و انقباض و ترک خوردن سنگها می شود. در نتیجه، سنگها بتدریج شکسته و خرد می شوند. گاهی اوقات یخ بندان باعث تشکیل رودخانه های یخی بزرگی به نام یخچال می شود که بر اثر وزن خود به آرامی حرکت کرده و سنگهای سر راه خود را خرد و صاف می کنند.

فرسایش در اثر دما

تغییر دما در شب و روز باعث انبساط و انقباض سنگها و ترک خوردن آنها می شود. نفوذ آب در ترکها و یخ زدن آب می‌تواند سنگها را خرد کرده و فرسایش آنها را سریعتر کند.

فرسایش توسط انسان‌ها

فعالیت انسانها باعث افزایش سرعت فرسایش خاک شده است. کشاوزی، دامداری، از بین بردن جنگلها و ساخت جاده ها و شهرها باعث از بین رفتن میلیونها تن خاک در هر سال می شود. از بین بردن درختان باعث می شود بارانهای تند تبدیل به سیلابهای ویرانگر شوند.

کنترل فرسایش خاک

فرسایش خاک می تواند باعث از بین رفتن زمین های مفید و نابودی محیط زیست شود. بهترین راه برای کاهش سرعت فرسایش خاک، کاشتن درخت در اطراف زمین های کشاورزی است که آنها را در برابر فرسایش توسط آب باران و خاک محافظت می کند.

منبع: https://www.ducksters.com/science/earth_science/erosion.php

نیرومندترین امپراتوری های تاریخ

امپراتوری های بزرگ تاریخ نقش مهمی در ساختن زیربنای اجتماعی و سیاسی دنیای امروزین داشته اند. دستگاه اداری، لشکری و قضایی بسیاری از جوامع امروز و نوع حکومتهای امروزین برگرفته از تجارب دولتهای بزرگ باستانی است. در این نوشتار 5 تا از بزرگترین و موثرترین امپراتوری های تاریخ را معرفی کرده ایم.

اولین امپراتوری پارس

امپراتوری هخامنشی توسط کوروش بزرگ حدود 550 سال پیش بنا نهاده شد، کسی که لقب شاه شاهان را کسب کرد. گرچه امپراتوری هخامنشی حدود 330 سال پیش از میلاد بطرز غم انگیزی توسط اسکندر مقدونی نابود شد، میراثی پایدار برای دنیای متمدن و امپراتوری های بعدی بجای گذاشت. در حقیقت اولین امپراتوری واقعی و استاندارد تاسیس دولتهای بزرگ را از آن امپراتوری هخامنشی می توان دانست.

امپراتوری هخامنشی در عصر یگانه ای از تاریخ موجودیت یافت، زمانی که بیشتر جمعیت ساکن در دنیای متمدن در خاورمیانه می زیستند. امپراتوری هخامنشی که بر بیشترخاور میانه مسلط بود بیش از هر امپراتوری در تاریخ، نسبتی از جمعیت مردم جهان را در خود جای می داد. در حدود 480 پیش از میلاد این امپراتوری جمعیتی حدود 49.4 میلیون نفر در خود جای داده بود که حدود 44 درصد جمعیت مردم دنیای آن روز را شامل می شد. امپراتوری هخامنشی اولین امپراتوری بود که نواحی مختلفی از دنیا از جمله خاور میانه، شمال آفریقا، آسیای مرکزی، هند، اروپا و مدیترانه را به هم متصل می ساخت.

سقوط ناگهانی این امپراتوری در دستان اسکندر مقدونی باعث نمی شود دستاوردهای بزرگ آن را فراموش کنیم. امپراتوری هخامنشی برای مدت بیش از 200 سال هماهنگی و صلح برای دنیای آن روز ببار آورد، سرنوشتی که ندرتا تکرار شد. میراث امپراتوری هخامنشی برای دنیا شامل استفاده شبکه ای از جاده ها، یک دستگاه مراسلاتی، زبان واحدی برای فرمانهای اجرایی (آرامی شاهنشاهی)، خودمختاری اقوام مختلف و یک دیوانسالاری پیشرفته بود. مذهب زرتشتی پارسیان با مفاهیم آزادی اراده و بهشت، تاثیر زیادی بر مذاهب پس از خود بجای نهاد.

(ادامه دارد)