کیوان: حقایقی درباره سیاره حلقه دار

تصویر مخابره شده توسط فضاپیمای کاسینی

با سیستم حلقه های باشکوه خود، کیوان (زحل) خیره کننده ترین سیاره در دستگاه خورشیدی ماست. ششمین سیاره نسبت به خورشید و دومین سیاره از نظر بزرگی پس از مشتری است.

گرچه کیوان به علت حلقه های خود شهرت دارد، سایر سیاره های غول آسا شامل مشتری، اورانوس و نپتون نیز دارای سیستمی از حلقه ها هستند. اما کیوان به علت نوارهای زرد و طلایی در عرض خود و نیز اینکه بیشتر از هر سیاره دیگری در دستگاه خورشیدی قمر به دور آن می گردند موقعیت ممتازی دارد. برخی از اقمار آن بهترین مکان برای جستجوی حیات فرازمینی هستند.

کیوان نام خود را از چه می گیرد؟

کیوان از زمان باستان براس انسانها شناخته شده بود. دورترین سیاره از زمین است که با چشم غیرمسلح در آسمان شب دیده می شود و نام آن از خدای یونان برای ثروت و کشاورزی، یعنی ساترن (Saturn) گرفته شده است. یونانیان آن را کرونوس و هندی ها آن را سانی می نامیدند. در عربی زحل و در فارسی کیوان نام دارد.

کیوان از چه ساخته شده است؟

اتمسفر کیوان از96 درصد هیدروژن و 4 درصد هلیوم ساخته شده و مقادیر اندکی نیز آب، متان و آمونیاک در آن یافت می شود. شعاع آن 58232 کیلومتر، یعنی نه برابر کره زمین است. سیاره کیوان دارای یک هسته چگال ساخته شده از فلزاتی مانند آهن و نیکل است که توسط پوسته سنگی احاطه شده و دور آن نیز هیدروژن مایع تحت دما و فشار بالا قرار دارد. پژوهش های اخیر نشان داده اند که هسته کیوان مانند زمین در حالت جامد نیست بلکه یک سوپ متشکل از سنگ، یخ و مایعات فلزی است که گردش آن بر کشش گرانشی سیاره تاثیر گذاشته و به نوبه خود بر ساختار حلقه های غول آسای آن تاثیر می گذارد.

لایه های بیرونی کیوان از گازهای آشوبناکی ساخته شده اند که بیشتر آنها را هیدروژن و هلیوم تشکیل می دهد و مقادیر کمی آب، آمونیاک و متان نیز در آنها یافت می شود. چگالی متوسط آن از هر سیاره دیگری در دستگاه خورشیدی کمتر است به طوری که اگر بر اقیانوس عظیمی آب قرار گیرد شناور باقی می ماند!

بادها در اتمسفر فوقانی کیوان بسیار نیرومندتر از گردبادهای زمینی هستندو به سرعت غیر قابل باور 1755 کیلومتر بر ساعت در مناطق استوایی می رسند. ابرهای سیاره در رنگهای مختلفی از قهوه ای، زرد و خاکستری ظاهر می شوند و یک نظام طوفانی عجیب و رازآمیز شش وجهی شکل را در قطب شمال سیاره می سازند.

ستونهای رعد و برق که گمان میرود 10 هزار بار قوی تر از موارد مشابه در سطح زمین هستند در کیوان دیده می شوند. به علت سرعت دوران زیاد این سیاره، در دو قطب خود بطور مشهودی تخت شده است.

فاصله کیوان از خورشید

کیوان بطور متوسط 1.4 میلیارد کیلومتر از خورشید فاصله دارد و سال آن حدود 29.4 برابر سال زمینی است. نور خورشید 80 دقیقه طول می کشد تا به کیوان برسد.

طول روز آن تنها 10.7 ساعت است. زاویه محور آن نسبت به مدار دوران به دور خورشید تمایل 26.74 درجه ای دارد که به زاویه تمایل 2.5 درجه زمین نزدیک است. بنابراین کیوان فصل هایی مشابه کره زمین را تجربه می کند.

اکتشاف کیوان توسط انسان

تاکنون چهار فضاپیما از کیوان بازدید کرده اند. پایونیر 11 در 5 آوریل 1973 به فضا پرتاب شد و در یکم سپتامبر 1979 از کنار این غول حلقه دار گذشت. ویاجر 1 در 1980 از کنر سیاره گذشت و ویاجر 2 نیز در 1981 به سیاره رسیده و تقریبا 16000 تصویر از این سیاره و اقمار آن به زمین مخابره کرد. این دو کاوشگر سه قمر جدید کشف کرده و درباره میدان مغناطیسی و اتمسفر سیاره داده هایی گرد آوردند. ویاجر 2 پس از ملاقات بزرگترین قمر کیوان یعنی تیتان، به سمت بالای صفحه مداری سیاره حرکت کرده و تصویری از بالا از سیاره و حلقه های آن مخابره کرد.

ژرف ترین مطالعه از کیوان توسط پروژه مشترک ناسا و سازمان فضایی اروپا به نام کاسینی – هویگنس انجام شد که در 2004 به سیاره رسید. کاوشگر هویگنس در 2005 روی تیتان نشست و تصاویر شگفتی از دریاها، کانالهای رودخانه ای و کوههای تیتان در هنگام فرود مخابره کرد. کاسینی تا 15 سپتامبر 2017 در مدار زحل باقی ماند و سپس به درون اتمسفر سیاره فروغلطید.

اقمار مشتری

کیوان بیش از هر سیاره دیگری قمر دارد: حدود 53 قمر تایید شده و 29 عدد دیگر که در فهرست تایید هستند و مجموع اقمار انها را به 82 تا می رسانند. بزرگترین قمر آن یعنی تیتان پس از گانیمید برجیس (مشتری) بزرگترین قمر دستگاه خورشیدی و بزرگتر از سیاره تیر است. تیتان دنیای شگفت آوری است که در اتمسفر چگالی از نیتروژن و هیدروکربنها پیچیده شده است. این دوغاب مه زردرنگی می سازد که در دمای منفی 180 درجه سلسیوس پایین می آید و در زیر آن عوارض جغرافیایی باورنکردنی مانند دریاچه، دریا و رودخانه های متان و اتان می توان یافت.

حلقه های کیوان چگونه شکل گرفته اند؟

دانشمندان بر این باورند که حلقه های زیبای کیوان که از قطعات یخزده سنگ و غبار ساخته شده اند زمانی شکل گرفته اند که سیارکها، ستارگان دنباله دار و قطعات اقمر کیوان تحت نیروی گرانش عظیم سیاره متلاشی شده اند. قطعات موجود در این حلقه ها از اندازه کوههایی غول پیکر تا ذرات غبار را شامل می شوند.

حلقه های کیوان تا فاصله 282000 کیلومتری از سطح سیاره بسط یافته اند و بطور متوسط تنها حدود 10 متر ضخامت دارند. بین دو حلقه اول 4700 کیلومتر فاصله وجود دارد. ماده بطور پیوسته از حلقه ها بر سطح کیوان می بارد بطوری که تخمین زده می شود تا 100 میلیون سال بعد این حلقه ها بکلی ناپدید شوند.

منبع:

https://www.livescience.com/facts-about-saturn

در این باره ببینید:

کشف راز 14 ساله درباره منبع آب سیاره کیوان

تصویر زمین از اعماق فضا

محاسبه وارون و دترمینان یک ماتریس با استفاده از اکسل

با استفاده از نرم افزار توانمندی مانند MATLAB یا SciLab می توان تمامی عملیات ماتریسی را به سادگی انجام داد. با این وجود وقتی این نرم افزارها را در اختیار نداشته باشید اکسل به کمک شما خواهد آمد. در این نوشتار شیوه محاسبه وارون یک ماتریس مربعی که طی چند مرحله ساده در اکسل قابل انجام است معرفی خواهیم کرد. مثال گفته شده در EXCEL 2010 اجرا شده ولی در سایر نسخه ها نیز قابل کاربرد است.

ماتریس A در شکل 1 را در نظر می گیریم.

شکل 1

در خانه I1 عبارت زیر را درج کنید:

=MINVERSE(

تمامی عناصر ماتریس A را انتخاب کنید. یک پرانتز بسته درج کرده و کلید Enter را بزنید.

شکل 2

می دانیم که وارون این ماتریس نیز یک ماتریس مربعی 4 در 4 است. بنابراین با شروع از خانه I1 یک آرایه 4 در 4 را انتخاب کرده و کلید F2 را بزنید. سپس ترکیب Ctrl+Shift+Enter را بزنید. ماتریس وارون محاسبه خواهد شد.

شکل 3

محاسبه دترمینان از این نیز ساده تر است و با دستور زیر در مورد ماتریس A صورت می پذیرد:

=MDETERM(B1:E4)

برای مطالعه درسهای قبلی اکسل به لینکهای زیر مراجعه فرمایید:

کاربرد اکسل در جبر خطی - ضرب ماتریس ها

دستور VLOOKUP اکسل و کاربرد آن در ساخت پایگاه داده

کاربرد اکسل در محاسبات عددی

---

برای آموزش اکسل پیشرفته و تخصصی با شماره زیر تماس بگیرید یا پیام واتس آپ بفرستید:

09360771981

آموزش اکسل پیشرفته متناسب با زمینه کاری شما با بهترین کیفیت و کمترین قیمت

آموزش اکسل برای سازمانها و موسسات گوناگون

زمان چیست؟

زمان را بسیاری از مردم چیزی عادی و نامتغیر در نظر می گیرند. اما زمان واقعا امری پیوسته و نامتغیر است؟ در این مقاله نگاهی به فیزیک زمان انداخته می شود.

زمان به معنای پیشرفت رویدادها از پذشته به آینده است. با وجودی که تعریف دقیق ماهیت زمان ناممکن است، بسیاری از تجارب ما در قید زمان است: هر علتی بطور طبیعی آثاری بجای می گذارد، گذشته را بیاد می آوریم اما خاطره ای از آینده نداریم و تطور زمان به نظر پیوسته و برگشت ناپذیر بنظر می رسد.

آیا زمان نسبی است؟

نظریه نسبیت خاص اینشتاین آشکار ساخت که تجربه جریان زمان به مشاهده گر و موقعیت آن بستگی دارد. سابقا نظریات آیزاک نیوتن بر این فرض مبتنی بود که یک "ساعت مرجع" زمان را در سراسر عالم بطور یکنواختی همزمان می کند. این ساعت واقعا وجود ندارد اما برای درست در آمدن معادلات نیوتن ضروری است. ایده اصلی این بود که تمامی مشاهده ران در مورد لحظه دقیق زمان با هم توافق دارند. لیکن اینشتاین کشف کرد که گذر زمان نسبی است. در نظریه نسبیت خاص ساعت های متحرک کندتر حرکت می کنند. هرچه سریعتر در زمان حرکت کنید زمان برای شما کندتر می گذرد. هرچه به سرعت نور نزدیکتر شوید این اثر بزرگتر می شود.

اینشتاین در نظریه نسبیت خاص خود نشان داد که دو مشاهده گر می توانند تلقی متفاوتی از زمان داشته باشند. این واقعیت توسط نمودار بالا قابل نمایش است. در سمت چپ یک واگن قطار با یک مسافر (آلیس) نشان داده شده است. آلیس در میانه آن یک چراغ روشن می کند و می بیند که پرتوهای نور همزمان به دو انتهای واگن می رسند (T2). در سمت راست این سناریو را از منظر باب نشان داده ایم که روی سکوی کنار قطار ایستاده در حالی که قطار با سرعت v از روبروی او می گذرد. او ارسال پرتوهای نور را مانند آلیس در یک زمان می بیند. لیکن به علت حرکت قطار بسوی راست، عقب واگن با پرتو نوری که به سمت چپ می رود در زمان T1<T2 زودتر تلاقی می کند. در عین حال پرتو نور کمی دیرتر با جلوی واگن برخورد می کند که در زمان T3>T1 روی خواهد داد. بنابراین از منظر باب، رویدادهایی که به نظر آلیس همزمان هستند یکی پس از دیگری روی داده است.

در چندین دهه پس از اینکه اینشتاین این مفهوم را پیشنهاد کرد، فیزیکدانان اندازه گیری های متعددی برای روشن ساختن این اثر انجام دادند. یک ساعت اتمی داخل یک هواپیمای جت آهسته تر از ساعت اتمی واقع بر سطح زمین کار خواهد کرد. یک ذره زیراتمی بنام میون دارای عمر کافی نیست تا از درون اتمسفر عبور کرده به زمین برسد. این ذره زمانی تولید می شود که اشعه کیهانی به مولکولهای هوا برخورد کند. اما از آنجایی که میونها با سرعتی نزدیک به نور حرکت می کنند، بنظر می رسد طول عمری بیشتر از مقدار مورد انتظار ما دارند که به آنها اجازه می دهد سفر خود را تکمیل کنند.

وقتی اینشتاین نظریه نسبیت عام خود را تدوین کرد، این مفهوم را تحت عنوان رقیق شدن زمان (time dilation) به وضعیت های شامل گرانش بسط داد. حضور گرانش قوی نیز گذر زمان را کندتر می کند بنابراین ساعتی که در یک چاه گرانشی قوی واقع شده (برای مثال در سطح زمین یا نزدیک یک سیاهچاله) کندتر از ساعتی در میانه فضا تیک تاک خواهد کرد.

سفر به آینده نامکن نیست، بلکه الزامی است. در حقیقت با گذشت هر ثانیه ما بسوی آینده خود پیش می رویم. آینده غیرقابل اجتناب نیست و نمی توان از آن گریخت. اما واقعیت نظریه نسبیت روشن ساخته است که پرش بسوی جلو در زمان کاملا قابل شدنی است.

اگر یکی از دو انسان دوقلو در سفینه فضایی نشسته و با سرعتی نزدیک به نور به مدت چند سال مسافرت کند، هنگام بازگشت به زمین سنی کمتر از دوقلوی خود که این مدت بر سطح زمین بوده خواهد داشت. گرچه تنها چند سال ممکن است در سفینه فضایی سپری شده باشد، چند دهه و شاید چند قرن بر زمین گذشته باشد که بستگی به سرعت سفینه فضایی دارد. در یک نمونه واقعی فضانورد ناسا اسکات کلی چند هزارم ثانیه کمتر از دوقلوی خود مارک را تجربه کرد زیرا زمان بیشتری در فضا با سرعت 28100 کیلومتر بر ساعت سپری کرده بود.

اما سفر به گذشته ممنوع بنظر می رسد. تقریبا تمام آزمایشات انجام شده این واقعیت را نشان داده اند. یک باطلنمای مشهور در این زمینه، باطلنمای پدربزرگ است. اگر شما به گذشته سفر کرده و پدربزرگ خود را بکشید، دیگر نمی توانید به زمان حال بازگردید، زیرا دیگر وجود نخواهید داشت.

برای مطالعه بیشتر در مورد مفهوم زمان آدرس زیر را ببینید:

https://www.livescience.com/what-is-time

---

تدریس خصوصی دروس دبیرستان و دانشگاه

توسط مدرس مجرب با بیش از بیست و سه سال سابقه تدریس

09360771981

---

برجیس: شاه سیارات

برجیس (مشتری، ژوپیتر) بزرگترین سیاره در دستگاه خورشیدی و پنجمین سیاره از خورشید است. این غول گازی لایه های ابر به شکل نوارهای زیبا به دور خود دارد. همچنین حلقه های غبار نازک و یک لکه قرمز بزرگ از ویژگی های ظاهری آن هستند.

به عنوان چهارمین شیء روشن در آسمان زمین پس از خورشید، ماه و ناهید (ونوس، زهره)، برجیس از ذوران باستان بر انسان ها شناخته شده بود. ژوپیتز از نام رومی خدای خدایان گرفته شده است.

جرم برجیس دو و نیم برابر مجموع جرم تمامی سیارات دیگر دستگاه خورشیدی است و بیشتر از هیدروژن و هلیوم ساخته شده است.این غول گازی قطری حدود 142984 کیلومتر دارد، یعنی 11 برابر کره زمین.

برجیس دارای سطح واقعی نیست، این سیاره فقط آمیزه آشوبناکی از گاز است. سه لایه فوقانی حدود 70 کیلومتر روی هم ضخامت دارند. بیرونی ترین لایه از آمونیاک یخی ساخته شده و لایه میانی احتمالا از بلورهای هیدروسولفاید آمونیوم و لایه زیرین نیز از یخ آب و بخار تشکیل شده است.

رنگهای نواری روشنی که بر سطح بیرونی برجیس دیده می شود احتمالا ستونهایی از گازهای حاوی گوگرد و فسفر هستند که از درون گرمتر سیاره به بیرون جریان می یابند. از آنجایی که سیاره بسیار سریع به دور خود گشته و تنها در 10 ساعت به دور خود می گردد، اتمسفر بیرونی آن به دو کمربند دراز روشن و تاریک تفکیک شده که یادآور تندبادهای قسمت فوقانی اتمسفر زمین (جت استریم ها) هستند.

طوفانهای اتمسفر برجیس می توانند سالها طول بکشند و تا 100 کیلومتر به درون آن امتداد یابند. لکه مشهور قرمز سطح برجیس طوفان منفردی است که حدود 300 سال بطول انجامیده و حدود 480 کیلومتر عمق دارد.

به نظر می رسد لکه قرمز سایر طوفانهای کوچکتر را می بلعد و احتمالا وقتی گردبادهای معینی به لکه برخورد می کنند، سرعت و طول عمر آن را افزایش می دهند. نزدیک قطب جنوب برجیس ستاره شناسان یک طوفان شش وجهی شگفت را یافته اند که مساحتی حدود تگزاس دارد.

در اعماق بیشتر فشار و دمای زیاد باعث مایع شدن گاز اتمسفر شده است. بنابراین برجیس بزرگترین اقیانوس را در سراسر دستگاه خورشیدی دارد که به جای آب از هیدروژن ساخته شده است.

جایی در نیمه راه تا مرکز این غول، فشار درونی به قدری زیاد می شود که الکترونها از هسته هیدروژنی خود جدا می شوند و فلز ابررسانایی می سازند که به گمان دانشمندان سازنده میدان مغناطیسی عظیم برجیس است. سیاره احتمالا دارای یک هسته جامد است که عمدتا از آهن و سیلیسیوم ساخته شده و می تواند دمایی تا 50 هزار درجه سلسیوس داشته باشد.

برجیس 778 میلیون کیلومتر از خورشید فاصله دارد و سال آن 11.86 برابر سال زمین به طول می انجامد. سیاره دارای کوتاهترین روز در دستگاه خورشیدی است که تقریبا 9.93 ساعت طول می کشد. محور آن با صفحه مداری تنها انحراف 3 درجه ای دارد بنابراین برجیس مانند زمین دارای تغییرات فصلی نیست.

اولین کسی که برجیس را بطور مفصل رصد کرد گالیله ستاره شناس ایتالیایی بود که از طریق تلسکوپ خود در 1610 برجیس و چهارتا از بزرگترین اقمار آن را مشاهده کرد. در سالهای 1972 و 1973 پایونیر 10 و 11 کمربند سیاره ای میان بهرام و برجیس را مطالعه کرده و از کنار برجیس گذشتند. تصاویر بسیار مسحور کننده ای توسط ویاجر 1 و 2 در سال 1979 از برجیس گرفته شدند و ضمن کشف اقمار جدید، فعالیت آتشفشانی بر روی قمر آیو نیز مشاهده گردید.

ناسا یک فضاپیمای اختصاصی به نام گالیله برای مطالعه مشتری پرتاب کرد که در 1995 به سیاره بزرگ رسید. گالیله آیو و قمر یخی اروپا را مطالعه کرد و کاوشگری به درون اتمسفر برجیس فرستاد تا دما، سرعت باد و فشار بر روی سیاره برجیس را مطالعه کند. آخرین فضاپیمای اختصاصی ارسال شده بسوی برجیس، جیونو نام دارد که 2016 به مدار سیاره رسید. جیونو کره مغناطیسی عظیم برجیس و شفق های درخشان آن را مطالعه کرد. اقیانوس زیر قشر یخی قمر اروپا می تواند منشا بالقوه حیات باشد.

برجیس دارای 53 قمر نامگذاری شده است و 26 قمر دیگر آن در انتظار نامگذاری هستند. بزرگترین قمر آن گانیمید، بزرگترین قمر موجود در دستگاه خورشیدی نیز محسوب می شو که بزرگتر از سیاره تیر است. کالیستو قمر عظیم دیگر مشتری حفره دارترین شیء در دستگته خورشیدی است و ممکن است زیر قظر یخی خود یک اقیانوس سیال داشته باشد. قمر آیو فعالترین آتشفشانها را در سراسر دستگاه خورشیدی دارد.

قمر گانیمید

منبع: Live Science

---

تدریس خصوصی دروس ریاضیات دبیرستان و دانشگاه

با بهترین کیفیت

09360771981

حل تمرینهای درسی

ریاضی عمومی - معادلات دیفرانسیل - ریاضی مهندسی - محاسبات عددی - آمار و احتمالات

---

 

مروری بر ادبیات علمی فرهنگ سازمانی

مروری بر ادبیات علمی فرهنگ سازمانی

سعید بدر فتح الهی

کارشناس ارشد مدیریت دولتی

فرهنگ سازمانی

فرهنگ سازمانی نظامی از ارزش‌ها، باورها و الگوهای رفتاری است که بطور ناخودآگاه اعضای سازمان را بسوی گزینه‌ها و تصمیمات هدایت می‌کند (Ortega-Parra & Sastre-Castillo, 2013). اشنایدر و همکاران (2013) فرهنگ سازمانی را به عنوان هنجارهایی توصیف کرده‌اند که اعضای سازمان به عنوان محیط کاری خود تصور می‌کنند. این هنجارها بر رفتار اعضا و نحوه تطابق آنها در راستای تحقق اهداف سازمان تاثیر می‌گذارند. فرهنگ سازمانی روش تعامل اعضای سازمان با یکدیگر و سایر ذینفعان است (Simoneaux & Stroud, 2014). یرداو (2016) فرهنگ سازمانی را چسبی می‌داند منابع غیرانسانی را به منابع سازمانی در یک سازمان پیوند می‌دهد تا کار تیمی و عملکرد خوب را فراگیرند.

به گفته وبر و تاربا (2012) مدیران بنگاه‌ها از فرهنگ سازمانی برای متمایز ساختن سازمان خود از سایر سازمان‌ها استفاده می‌کنند. گرچه سازمان‌های بزرگی مانند اپل، آی بی ام و هیولت پاکارد فناوری‌ها و محیط کاری مشابهی دارند، فرهنگ‌های متنوعی دارند. فرهنگ اپل متضمن توسعه فرآورده‌های ساده، نوآورانه و درخشان است در حالی که اولویت‌های فرهنگ آی بی ام عبارت از اندیشیدن درازمدت و کارکنان بسیار متعهد است. تمرکز فرهنگی هیولت پاکارد نوآوری و خودمختاری کارکنان است (Childress, 2013).

فرهنگ سازمانی سهم مهمی در اداره و مدیریت شرکت دارد. تاثیر فرهنگ سازمانی موثر بر عملکرد شرکت مورد تایید بسیاری مدیران بنگاه‌هاست. وارن بافت یکی از ثروتمندترین کارآفرینان دنیا بر این نکته مهر تایید گذارده است (Childress, 2013).

منابع فرهنگ سازمانی

فرهنگ سازمانی می‌تواند از منابع متنوعی مانند باورها و مفروضات بنیان‌گذاران و تجربه یادگیری اعضای سازمان نشات بگیرد. بنیان‌گذاران سازمان منبع اصلی استقرار یک فرهنگ جدید در سازمان خود هستند. این افراد می‌توانند تاثیر مهمی بر فرهنگ سازمان داشته باشند زیرا در اولین مراحل حیات سازمان راهبرد و مسیر آن را تعیین می‌کنند. بنیان‌گذاران می‌توانند تجارب شخصی و فرهنگ خود را بر کارکنان و شرکای خود تحمیل کنند (O’Reily et al., 2014). برای مثال استیو جابز بنیان‌گذار اپل فرهنگ سازمانی این شرکت را در راستای محقق ساختن آرزوها و الهامات خود شکل داده بود.

تجارب یادگیری منبع دیگری از فرهنگ سازمانی است که از روندهای اجتماعی و پویایی محیط کسب و کار نشات می‌گیرد. اعضای سازمان ممکن است برخی صفات خود را از جامعه خود و برخی دیگر را از محیط کسب و کار اقتباس کنند. حتی ممکن است یک جامعه از طریق اعضای سازمان فرهنگی را بر آن تحمیل کند (Gibbs, 2012).

تاریخچه فرهنگ سازمانی

نخستین بار نویسنده‌ای به نام ژاکز در 1951 در کتاب خود به نام "فرهنگ تحولی یک کارخانه: مطالعه قدرت و مشارکت در تنظیمات صنعتی" به موضوع فرهنگ در صنعت ساخت و ساز انگلستان پرداخت (Childress, 2013). در ابتدای دهه 1980 نظریه فرهنگ سازمانی شامل رفتار سازمانی همراه با رشته‌های علمی علوم اجتماعی مانند انسان شناسی، جامعه شناسی و روانشناسی اجتماعی بود.

پیترز و واکمن در سال 1982 ویژگی‌های فرهنگ سازمانی را در شرکت‌های رده بالای آمریکا مشخص کردند. همچنین پیشینه 46 شرکت متعالی در ایالات متحده را برپایه فرهنگ سازمانی آن‌ها به رشته تحریر درآوردند. شاین در 1985 اظهار داشت که مفید بودن فرهنگ سازمانی نسبت به عملکرد آن با شکستن فرهنگ سازمان به سه مولفه قابل تعیین است: مفروضات، مصنوعات[1] و ارزش‌ها. مفروضات معرف قوانین غیررسمی اما مهم سازمان هستند. مصنوعات معرف عناصر مشهود فرهنگ سازمانی شامل فرایند کاری، تنظیمات کاری و ساختارهای سازمانی هستند. ارزش‌ها معرف باورهای اعضای سازمان و راهبرد کسب و کار آن‌ها هستند. این سه عنصر در تثبیت یک فرهنگ سازمانی موثر سهم دارند (Schein, 1985).

در سال 2013 شارما و گود یک مطالعه تجربی برای تعیین اثر فرهنگ سازمانی بر عملکرد سازمان انجام دادند. نتایج این مطالعه تصدیق می‌کرد که فرهنگ سازمانی یک مولفه مهم عملکرد سازمان و منبعی برای مزیت رقابتی است (Sharma & Good, 2013).

تعالی سازمانی

یک فرهنگ سازمانی موثر بازتابی از تعالی سازمانی است. برای تقویت چشم انداز تعالی در سازمان، تثبیت یک فرهنگ سالم سازمانی بسیار ضروری است. پیترز و واترمن هشت مشخصه فرهنگ متعالی سازمانی را مشخص کردند که شامل تصمیم سازی و حل مساله سریع، خودمختاری و کارآفرینی در راهبری و کارآمدی از طریق اعضای سازمان است (Peters & Waterman, 1982).

یک فرهنگ سازمانی عالی شامل کارکنان با انگیزه و مدیریت بر مبنای ارزش است. اعضای بنگاه از ویژگی‌های فرهنگ سازمانی برای افزایش سودآوری شرکت و تثبیت تعالی سازمانی استفاده می‌کنند (Childress, 2013).

فرهنگ سازمانی قوط و ضعیف

فرهنگ سازمانی قوی برای ارتقای عملکرد سازمان اهمیتی حیاتی دارد. فرهنگ سازمانی قوی نقش مهمی در تنظیم مسیر آینده کسب و کار سازمان ایفا می‌کند. اعضای سازمانی که دارای فرهنگ سازمانی قوی است نظرات مشترکی در رابطه با سازمان دارند که با ارزش‌های سازمان سازگار است. چنین سازمانی، ارزش‌ها و اهداف مشترکی را در سراسر سازمان مورد تشویق قرار داده و تطابق سریع کارکنان جدید با این ارزش‌ها را تسهیل می‌نمایند (Sharma & Good, 2013).

در یک فرهنگ سازمانی سالم، مدیران با توانمندسازی کارکنان خود از آن‌ها برای مشارکت در فرایند تصمیم‌سازی سود می‌جویند. درگیر ساختن کارکنان در فرایند تصمیم سازی برای ارتقای عملکرد ضروری است. در این وضعیت کارکنان داای حسی از مالکیت و وفاداری به شرکت می‌شوند و بدون نظارت از بالا به کار متعهدانه در سازمان ادامه می‌دهند. وقتی بین کارکنان و مدیران در یک سازمان همبستگی و احترام ایجاد می‌شود، خواهند توانست دانش تخصصی و تجربه خود را در جهت ارتقای عملکرد بکار گیرند.

در یک سازمان با فرهنگ قوی، مدیران از ارتباطات باز و شفاف برای اهام بخشی به کارکنان خود سود می‌جویند. ارتباطات باز در سازمان موجب می‌شود اعضا بسادگی اطلاعات متناسب را در سراسر سازمان به اشتراک بگذارند. ارتباطات شفاف متضمن سطح بالایی از مشارکت اعضا در سازمان است. وقتی اعضای سازمان در ارتباطات شفاف درگیر می‌شوند، سطح مشارکت و تعامل آن‌ها در سازمان افزایش می‌یابد. برقراری مجموعه‌ای از استانداردها و روندهای سازمانی متضمن توسعه یک کانال ارتباطی خوب میان مدیران و کارکنان است که باعث ترویج فرهنگ کار تیمی خواهد شد. یک فرهنگ سازمانی قوی برای انگیزه بخشی به کارکنان نقشی حیاتی دارد. کارکنان با انگیزه پیشران‌های کلیدی تحقق اهداف سازمان و ارتقای عملکرد سازمان هستند و استفاده بهره‌ورانه‌ای از زمان و وظایف روزانه خود می‌کنند. این فرهنگ متعالی بزودی باعث تمایز سازمان از رقبای خود در میان مشتریان می‌شود (Schein, 2010).

مدیریت با یک فرهنگ سازمانی ضعیف همواره ممکن است بر سودآوری کسب و کار سازمان اثر بگذارد. اگر فرهنگ سازمان ضعیف باشد، موجودیت سازمان به مخاطره می‌افتد زیرا اعضای سازمان ارزش‌ها و باورهای متفاوتی در سر می‌پرورانند که ممکن است با اولویت‌های سازمان در تضاد باشد. در یک سازمان با فرهنگ ضعیف اعضا همواره در شناسایی ارز‌های سازمان و استقرار فرایند کسب و کار مناسب برای تحقق اهداف سازمان با چالش مواجه هستند. کارکنان چنین سازمانی ممکن است به روشی عمل کند که با اهداف سازمان ناسازگار باشد، زیرا از ارتباطات کافی بهره‌مند نبوده و جهت‌یابی صحیحی از رهبری سازمان دریافت نمی‌دارند (Childress, 2013).

مدل فرهنگ سازمانی دنیسون

دنیسون چهار ویژگی فرهنگی را در یک مدل گردهم آورده است: تعامل[2]، سازگاری[3]، تطابق و ماموریت که دوتای اولی عوامل درونی و دوتای آخری عوامل بیرونی بشمار می‌روند. برای هرکدام از این ویژگی‌ها، مدل دنیسون سه شاخص الگوی مدیریتی را تعریف می‌کند (شکل 1)

شکل 1. مدل فرهنگ سازمانی دنیسون

مولفه‌های هرکدام از این چهار ویژگی فرهنگ سازمانی به شرح زیر هستند:

·         تعامل شامل توانمندسازی کارکنان، جهت دهی تیمی و توسعه ظرفیت

·         سازگاری شامل ارزش‌های مرکزی، توافق و هماهنگی و یکپارچگی

·         تطابق شامل ایجاد تحول، تمرکز بر مشتری و یادگیری سازمانی

·         ماموریت شامل جهت و مقصد راهبردی، اهداف و مقاصد و چشم انداز

این مولفه‌ها نقش مهی در شکل دادن به فرهنگ سازمان و ایجاد ارزش‌ها و باورهای مشترک و تعریف اهداف سازگار در ذهن کارکنان یک شرکت دارند که برای ارتقای عملکرد سازمان و پایداری آن از اهمیتی اساسی برخوردار است (Denison, 1990).

انواع فرهنگ سازمانی

چهار نوع فرهنگ سازمانی قابل تشخیص وجود دارد: فرهنگ قبیله‌ای[4]، فرهنگ منعطف[5]، فرهنگ سلسله مراتبی[6] و فرهنگ رقابت[7]. فرهنگ قبیله‌ای شامل راهبری بر محوریت کارکنان، انسجام، درگیرساختن و کار تیمی است. فرهنگ منعطف شامل ویژگی‌های ماهیتی نوآورانه، خلاق و سازگار پذیر است. فرهنگ سلسله مراتبی شامل قواعد و مقرراتی برای مدیریت فعالیت‌های سازمانی است. فرهنگ رقابتی نیز متضمن پاسخگویی به رقابت‌ها و دستاوردهای بازار در راستای اهداف و مقاصد شرکتی است (Miguel, 2015).

مراجع

Childress, J. R. (2013). Leverage: The CEO's guide to corporate culture [Kindle Edition version]. Retrieved from http://www.amazon.com

Denison, D. R. (1990). Corporate culture and organizational effectiveness. New York, NY: Wiley.

Miguel, P. C. (2015). Receiving a national quality award three times: Recognition of excellence in quality and performance. The TQM Journal, 27, 63-78.

O’Reilly III, C. A., Caldwell, D. F., Chatman, J. A., & Doerr, B. (2014). The Promise and Problems of Organizational Culture: CEO Personality, Culture, and Firm Performance. Group & Organization Management, 39(6), 595-625.

Peters, T. J., & Waterman, R. H. Jr. (1982). In search of excellence. New York, NY: Harper & Row.

Schein, E. H. (1985). Organizational culture and leadership (1st Ed.). San Francisco, CA: Jossey-Bass.

Schein, E. H. (2010). Organizational culture and leadership (4th Ed.). San Francisco, CA: Jossey-Bass.

---

[1] . artefacts

[2] . involvement

[3] . consistency

[4] . clan culture

[5] . adhocracy

[6] . hierarchy

[7] . competition