موشک زمین به هوای S-75 Dvina

اصغر ناصری – زمستان 1393

موشک اس –هفتاد و پنج دوینا که بیشتر با نام سام 2 معروف است سال 1957 در شوروی سابق، در پاسخ به تهدیداتی که از سوی بمب افکن های دوربرد آمریکایی مانند B-52 احساس می شد، طراحی و تولید گردید. اس هفتادو پنج یک موشک دو مرحله ای است که از یک بوستر با سوخت جامد و مرحله اصلی با سوخت مایع تشکیل شده است. بوستر در 4 تا 5 ثانیه نخست پرواز موشک را به ارتفاع عملیاتی رسانده و موتور اصلی نیز در 22 ثانیه پایانی پرواز موشک را به جلو می راند که تا این زمان به سرعتی حدود 3 برابر سرعت صوت دست یافته است.

موشک با استفاده از سیگنالهای کنترل رادیویی که در یکی از سه کانال تعریف شده ارسال می شوند، هدایت می گردد. موشک با استفاده از آنتن های تعبیه شده بین پره های جلویی و میانی خود سیگنالها را دریافت  می کند. سیستم هدایت موشک می تواند تنها یک هدف را در هر لحظه رهگیری کند لیکن قادر است سه موشک بسوی آن در سه کانال مختلف رادیویی ارسال و هدایت نماید.

موشک دارای یک سرجنگی ترکش زای 195 کیلوگرمی است که در ارتفاعات متوسط جوی شعاع تخریبی حدود 65 متر و در ارتفاعات بالاتر شعاع تخریبی حدود 250 متر دارد. خود موشک دقتی در حدود 75 متر دارد و شعاع تخریبی بزرگ آن برای جبران این میزان از خطا منظور شده است. موشک به یک فیوز مجاورتی مجهز است که به محض حس کردن هدف در شعاع تخریبی خود منفجر شده و بارانی از ترکش های مهلک را به اطراف گسیل می دارد.

سام 2 برای مقابله با اهدافی طراحی شده که در ارتفاعات متوسط تا بالا بسوی منطقه تحت پوشش حرکت می کنند. برد موشک حدود 45 کیلومتر بوده و می تواند به حداکثر ارتفاع 25 کیلومتر دست یابد. پیش بینی می شود که حدود 4600 لانچر سام 2 تاکنون تولید شده باشد. شوروی تا اوایل دهه 1965 حدود 1000 سایت موشکی سام 2 در سراسر این کشور پهناور نصب نمود.

این سیستم دفاع موشکی نخستین بار زمانی شهرت جهانی پیدا کرد که یک فروند هواپیمای تجسسی U-2 به خلبانی فرانسیس گری پاورز که بر فراز شوروی پرواز شناسایی انجام می داد، در ارتفاع حدود 22 کیلومتری هدف قرار گرفته و سرنگون شد (یکم می 1960).  در جریان بحران موشکی کوبا به سال 1962 نیز یک سایت موشکی سام 2 مستقر در کوبا توانست هواپیمای U-2 با خلبانی رودلف اندرسن را سرنگون سازد.

این موشک در جریان جنگ ویتنام (1965 تا 1972) توسط ارتش ویتنام شمالی بطور گشترده ای مورد استفاده قرار گرفت و تخمین زده می شود در فاصله این سالها حدود 8000 موشک توسطویتنام شمالی بسوی هواپیماهای امریکایی شلیک شده باشد. در جریان بمباران هانوی پایتخت ویتنام شمالی به سال 1972 که تحت نام عملیات Linebacker II و برای نشاندن ویتنام شمالی در پای میز مذاکرات صلح انجام شد، بیش از 1000 فروند سام 2 بسوی بمب افکن های آمریکایی شلیک گردید که حاصل آن سرنگونی 15 فروند بمب افکن B-52 و حدود 70 فروند هواپیمای بمب افکن تاکتیکی دیگر بود.

در دهه 1980 شوروی شروع به جایگزینی این موشک با سیستم بسیار پیشرفته تر S-300 نمود. این موشک هم اکنون نیز در 35 کشور دنیا مورد استفاده قرار می گیرد و نسخه های متعددی از آن بومی سازی شده است. معروفترین نسخه آن HQ-2 ساخت چین است.

در زیر تصاویر تاریخی جالبی ازجنگ ویتنام مشاهده می شود.

جنگ ویتنام - یک موشک سام 2 که در نزدیکی اف 105 آمریکا منفجر شده و ترکش های آن به جنگنده بمب افکن صدمه وارد ساخته است.

یک RF-4C شناسایی آمریکا بر فراز ویتنام شمالی مورد اصابت قرار می گیرد.

جنگ ویتنام - یک اف 105 خوش شانس از اصابت موشک سام 2 می گریزد.

برخی منابع مورد استفاده:

1.     S-75 Dvina, http://en.wikipedia.org/wiki/S-75_Dvina

2.     SA-2 GUIDELINE, http://www.fas.org/nuke/guide/russia/airdef/v-75.htm