دنیای شگفت مورچگان

مورچه‌ها از پرشمارترین حشرات هستند و در مناطق استوایی گاهی تا نیمی از جمعیت حشرات را به خود اختصاص می دهند. این حشره کوچک و به ظاهر بی اهمیت جایگاه مهمی در هرم غذایی موجودات زنده دارد و نقش بسیار مهمی در طبیعت ایفا می‌کند.

تنوع گونه‌های مورچگان براستی حیرت انگیز است. حدود 12000 گونه مختلف از مورچه در سراسر دنیا زندگی می کنند. مورچه ها در تمام مناطق از سطح زمین گرفته تا اعماق زمین و جنگل های بارانی یافت می شوند. حتی آسمان نیز می تواند محل جولان مورچگان پرنده باشد.

برخی گونه های مورچگان می توانند بسیار مهاجم باشند. مورچه گلوله ای دردناک ترین نیش را در دنیا دارد. این مورچه که در جنگل های مرطوب آمازون زندگی می کند نیشی به دردناکی برخورد یک گلوله با بدن دارد. مورچه‌های آتش سالانه سه میلیارد دلار خسارت ببار می آورند! این مورچه قرمز آمریکای شمالی با وجود کوچکی جثه، نیشی سوزان دارد و سالانه میلیونها دلار به مزارع و دامها در آمریکا لطمه وارد می کند.

مورچه ها طولانی ترین عمر را در میان حشرات دارند. برخلاف برخی حشرات که تنها چند روز یا حتی چند ساعت عمر می کنند، یک گونه خاص مورچه به نام پوگونومیرمکس او وای هیآی Pogonomyrmex Owyheei حدود 30 سال عمر می کند!

برحسب اندازه جثه، مورچه ها نیرومندترین موجودات دنیا بشمار می روند. یک مورچه می تواند تا 50 برابر وزن خود را حمل کند که در دنیای جانوران بی مانند است. مانند اینکه شما بتوانید یک وزنه 3500 کیلوگرمی را حمل کنید!

مورچه ها اجتماعی ترین موجودات دنیا هستند. هر کولونی مورچه ای از یک یا چند ملکه تخم گذار و جمعیت بزرگی از مورچه های ماده کارگر تشکیل می شود که وظیفه خدمت به ملکه، ساخت و نگهداری آشیانه، جستجوی غذا و مراقبت از کودکان را به عهده دارند. مورچه های نر دارای بال هستند و تنها وظیفه آنها جفت گیری با ملکه است.

مورچه ها دارای گوش نیستند و برخی آنها حتی چشم ندارند! مورچه ها با گوش دادن به ارتعاشات زمین از طریق پاهای خود احساس می کنند و برخی از طریق آنتن های خود با هم ارتباط برقرار می کنند. آنها می توانند سیگنالهایی شیمیایی به نام فرمون از بدن خود آزاد کنند که حاوی پیام هایی برای سایر مورچگان هستند. در نزدیک منابع غذا ردی از فرمون ها بجای می گذارند و حتی از آن برای جذب جنس مخالف استفاده می کنند.

در سال 2000 در آرژانتین یک کولونی عظیم از مورچگان یافت شد که در آن 33 جمعیت از مورچگان زندگی می کردند و یک ابرکولونی غول آسا ساخته بودند. میلیونها آشیانه در این ابرکولونی ساخته شده و میلیاردها مورچه کارگر در آن زندگی می کردند! این بزرگترین لانه کشف شده از مورچگان دارای گستره ای 5900 کیلومتری بوده است!

با مور گفت مار، سحرگه بمرغزار            کاز ضعف و بیخودی، تو چنین خردی و نزار

همچون تو، ناتوان نشنیدم بهیچ جا              هر چند دیده‌ام چو تو جنبندگان هزار

غافل چرا روی، که کشندت چو غافلان              پشت از چه خم کنی، که نهندت به پشت بار

سر بر فراز، تا نزنندت بسر قفا              تن نیک‌دار، تا ندهندت به تن فشار

از سست کاری، اینهمه سختی کشی و رنج             بی موجبی کسی نشد، ایدوست، چون تو خوار

آن را که پای ظلم نهد بر سرت، بزن             چالاک باش همچو من، اندر زمان کار

از خویشتن دفاع کن، ارزان که زنده‌ای            از من، ببین چگونه کند هر کسی فرار

از بهر نیم دانه، تو عمری تلف کنی            من صبح موش صید کنم، شام سوسمار

همواره در گذرگه خلقی، تو تیره‌روز           هر روز پایمالی و هر لحظه بی‌قرار

خندید مور و گفت، چنین است رسم و راه           از رنج و سعی خویش، مرا نیست هیچ عار

آسوده آنکه در پی گنجی کشید رنج             شاد آنکه چون منش، قدمی بود استوار

بیهش چه خوانیم، که ندیدست هیچ کس              مانند مور، عاقبت اندیش و هوشیار

من، دانه‌ای به لانه کشم با هزار سعی              از پا دراوفتم به ره اندر، هزار بار

از کار سخت خود نکنم هیچ شکوه، زانک              ناکرده کار، می‌نتوان زیست کامکار

شادم که نیست نیروی آزار کردنم              در زحمت است، آنکه تو هستیش در جوار

جز بددلی و فکرت پستت، چه خصلتی است              از مردم زمانه، ترا کیست دوستدار

مورم، کسی مرا نکشد هیچگه بعمد              ماری تو، هر کجاست بکوبند مغز مار

با بد، به جز بدی نکند چرخ نیلگون              از خار، هیچ میوه نچیدند غیر خار

جز نام نیک و زشت، نماند ز کارها                جز نیکوئی مکن، که جهان نیست پایدار

(پروین اعتصامی)

ویدیوی جذاب دنیای شگفت مورچگان را در یوتیوب ببینید: