چرا خفاشها میزبان خوبی برای مرگبارترین ویروسها هستند؟

تالیف: اصغر ناصری

برخی از ترسناکترین و مرگبارترین ویروسها، پناهگاهی طبیعی در بدن خفاشها یافته اند که از آن جمله می توان به ابولا، ماربورگ، سارس و احتمالا ویروس جدید کرونا که بزرگترین همه گیری جهانی تاریخ بشر را ایجاد کرده است اشاره کرد. دانشمندان هم اکنون مشغول مطالعه بر ویروسهای خطرناکی هستند که بدن خفاشها را به عنوان میزبان انتخاب کرده اند.

از انواع خفاشها و موشها به عنوان مخازن بیماری یاد می شود. بیشتر اوقات این مخازن بیماری دست نخورده باقی می‌مانند. اما گاهی اوقات دچار نشتی شده و ویروسهای درون آنها گونه های آسیب پذیرتر را مبتلا می سازد. این اتفاق به تحقیق در مورد ابولا و سارس اتفاق افتاده است.

مسیر انتقال این بیماریها از خفاش به انسان هنوز بدرستی معلوم نیست. در برخی نقاط افریقای غربی و چین، خفاشها و برخی گونه های کمیاب پستانداران به عنوان غذا مصرف می شوند. ممکن است بزاق، ادرار یا مدفوع خفاشهای میوه خوار آلوده به ویروس، باعث آلودگی میوه ها شده و سپس توسط انسانها یا حیوانات اهلی خورده شوند.

در مورد ژنوم خفاشها نیز مواردی غیرعادی وجود دارد: در خفاشها کدگذاری ژنهایی که برای تولید پروتئین های مورد نیاز جهت شناسایی و تعمیر DNA های تخریب شده بکار می رود، بسیار بیشتر از سایر انواع پستانداران صورت می گیرد. این موضوع به خفاشها در بقا و تولید مثل غیرعادی کمک می رساند.

در انسانها و بسیاری انواع پستانداران، سیستم دفاعی بدن تنها هنگام شناسایی ویروس یا عامل خارجی فعال می شود. سیستم دفاعی خفاشها برخلاف انسانها همواره در حالت دفاعی و به عبارتی "روشن" قرار دارد و بطور فعالانه سطح ویروسهای مهاجم را پایین تر از سطح خطرناک برای سلولهای حیوان نگاه می دارد.

عامل دیگر می تواند پرواز دایمی خفاشها باشد که سطح متابولیک بدن آنها را چندین برابر زمان استراحت بالا می برد. چنین تولید دایمی انرژی باعث بالا رفتن حرارت بدن شده و نوعی تب مصنوعی ایجاد می کند. تب به عنوان بخشی از پاسخ دفاعی بدن در مواجهه با عوامل بیماریزا، به بالارفتن دمای بدن تا سطوحی که باعث کشته شدن یا از کار افتادن عوامل مهاجم می شود، یاری می رساند. ممکن است پرواز شبانه خفاشها هربار باعث نابودی میزان زیادی از ویروسها در بدن آنها شود.

خفاشها دارای بیش از 1200 گونه شناخته شده هستند و 20 درصد تمام گونه های پستانداران در سراسر زمین را به خود اختصاص می دهند. خفاشها از نظر تعداد پس از جوندگان در مکان دوم قرار دارند و تعداد کل خفاشهای موجود در دنیا 10 میلیارد عدد تخمین زده می شود. در برخی مناطق تعداد آنها از جوندگان بسیار بیشتر است و گاهی میلیونها خفاش در یک کولونی زندگی می کنند.

در سال 2013 گروهی از دانشمندان بافت ویروسی یک خفاش غول پیکر موسوم به روباه پرنده هندی را مورد بررسی قرار دادند. در یکی از این گونه ها، آنها 55 نوع ویروس شناسایی کردند که 50 تای آنها قبلا ناشناخته بودند. هرکدام از این ویروسها در صورت انتقال به انسان می تواند منشا بیماری هولناکی مانند ابولا یا سارس باشد.

خفاش غول پیکر موسوم به روباه پرنده

منابع اصلی:

https://www.wired.com/2014/10/bats-ebola-disease-reservoir-hosts/

https://curiosity.com/topics/there-are-more-bats-in-the-world-than-you-think-curiosity/