سقوط شاهین شب: نگاهی به چگونگی اسقاط جنگنده رادارگریز F-117 Nighthawk بر فراز صربستان

گرداوری و ترجمه: اصغر ناصری

در 29 مارس 1999 سازمان نظامی ناتو بمباران اهدافی در خاک صربستان را آغاز کرد. اسلوبودان میلوسوویچ حاکم صربستان از پذیرش توافقنامه های بین المللی در مورد توقف خشونت ها در کوزوو خودداری کرده بود و این امر نقطه شروع عملیات نیروهای متحد ناتو بر علیه حکومت صربستان گردید.

صربستان دومین صحنه جنگی بود که بمب افکن رادارگریز F-117A پس از موفقیت در جنگ متحدین آمریکا علیه عراق تجربه می‌کرد. همینجا بود که تنها مورد هدف قرار گرفتن و اسقاط این هواپیما صورت گرفت. اما چه عواملی باعث شد نیروهای پدافندی صرب در رهگیری و اسقاط پیشرفته ترین هواپیمای جنگی آن زمان موفق شوند؟ این مقاله نگاهی دقیق تر به این واقعه نادر در تاریخ جنگ دارد.

27 مارس 1999، در چهارمین شب عملیات هوایی نیروهای متحد بر فراز صربستان یک بمب افکن رادارگریز F-117 در حال بازگشت به پایگاه هوایی خود پس از بمباران یک هدف در نزدیکی بلگراد بود که یک موشک سام-3 در نزدیکی آن منفجر شد. موج انفجار و ترکش های موشک به هواپیما آسیب جدی وارد ساخته و خلبان آن سرهنگ دارل پی. زلکو یک کهنه کار از جنگ 1991 خلیج فارس مجبور به ترک هواپیما شد. زلکو در حال بازگشت از سومین سورتی پرواز خود بود وقتی که هواپیمای شکست ناپذیرش مورد اصابت قرار گرفته و او را مجبور به ترک هواپیما نمود. او در پست خطوط دشمن درعرض جغرافیایی 20.45 درجه فرود آمد.

تیم نجات او را قبل از رسیدن نیروهای دشمن از دست صربها رهانید. اما صربها چگونه توانستند این هواپیمای رادارگریز را ردیابی و مورد هدف قرار دهند؟

برطبق گفته صربها، اپراتورهای سیستم دفاع هوایی بلگراد به این واقعیت دست یافته بودندکه می توانند هواپیماهای رادارگریز را با استفاده از تغییرات اندکی در رادارهای ساخت شوروی ردیابی کنند. بویژه اینکه تنها لازم است از طول موجهای بلند برای آشکارسازی هواپیماهای رادارگریز در فاصله کوتاه استفاده کنند، زمانی که هواپیما دریچه پرتاب بمب خود را برای فرو انداختن بمب های هدایت شونده 900 کیلوگرمی باز نموده است. در این حالت سطح مقطع راداری هواپیما به فاصله کوتاهی افزایش می یابد.

علاوه براین صربها پیامهای رادیویی آمریکا و متحدین را در  فرکانس های UHF و VHF که اغلب فاقد رمزگذاری بود، پاییده بودند. درنتیجه با استفاده از این اطلاعات می توانستند آتشبارهای ضدهوایی خود را نزدیک اهداف زمینی مورد حمله هواپیماهای ناتو و آمریکا مستقر کنند.

برطبق گفته گروهبان دراگان ماتیچ که شلیک کننده موشک ها بود، هواپیمای رادارگریز در فاصلع 50 تا 60 کیلومتری رادار ضدهوایی صربها کشف شد. صربها برای جلوگیری از ردیابی رادارهای خود توسط هواپیماهای مجهز به موشک ضدتشعشع آمریکا، تنها به فاصله 17 ثانیه رادارهای خود را روشن می کردند.

کاپیتان زالتان دانی فرمانده آتشبار ضدهوایی دستور داد دهها موشک سام 3 به سوی محل تقریبی هواپیمای رادارگریز شلیک کنند. یکی از این موشکها در نزدیکی F-117 منفجر شده و خلبان آن را مجبور به ترک هواپیما کرد.

به گفته برخی منابع، قطعات هواپیمای F-117 ساقط  شده توسط روسها منتقل شده ودر توسعه فناوری رادارگریز روسیه مورد استفاده قرار گرفت.

تعداد 60 فروند از F-117A توسط نیروی هوایی آمریکا به خدمت گرفته شد که 59 فروند از آنها به سن بازنشستگی رسیدند. در 27 اکتبر 2007 طی نمایشی بی نظیر 25 فروند از این هواپیماها آرایش پروازی گرفتند که در زیر تصاویر آنها را مشاهده می کنید.

با پیشرفت های صورت گرفته در کامپیوتر هواپیمای F-22 Raptor، این هواپیما قادر بود از ارتفاع ده هزارمتری اهداف زمینی را شناسایی و مورد هدف بمب های هوشمند قرار دهد. پس از این پیشرفت ها بود که F-117A با وجود سابقه درخشان، جای خود را به جنگنده بمب افکن بسیار پیشرفته تر F-22 داد.

منبع اصلی: TheAviationist.com