زمین لرزه کرمانشاه: تکرار تراژدی

شامگاه 21 یکشنبه 1396 زمین لرزه ای به بزرگی 7.3 ریشتر کرمانشاه و بسیاری از مناطق پیرامونی را لرزاند. حدود 600 نفر بر اثر زمین لرزه جان خود را از دست دادند و هزاران واحد خانه مسکونی، اداری و دولتی ویران شد. زمین لرزه کرمانشاه تکرار یک تراژدی مکرر است: نابودی جانها و مالهای بسیاری از هموطنان در اثر مدیریت نامناسب پیش از بحران، در طی بحران و پس از بحران.

فلات قاره ایران در منطقه ای زلزله خیز واقع شده است. علت اصلی بروز زلزله ها در این منطقه حرکت مداوم صفحه تکتونیکی عربستان بسوی ایران و فعالیت های درون زمینی ناشی از آن است. نقشه زیر پراکندگی زمین لرزه هیا ثبت شده در کشور ایران را نشان می دهد.

چنانچه دیده می شود هیچ نقطه ای از مناطق مسکونی ایران از خطر زمین لرزه مصون نیست. گسلهای موجود در فلات قاره فعالیت بسیار تصادفی دارند بطوری که دوره تناوب مشخصی برای زمین لرزه های رویداده نمی توان محاسبه کرد.شاهد این موضوع رویداد زلزله بم در 14 سال پیش است. ارگ بم که بزرگترین سازه خشتی دنیا بشمار می رفت و بیش از 2000 سال قبل ساخته شده و در طی این دوران سالم باقی مانده بود در طی این حادثه آسیب کلی دید (شکل زیر). این حادثه نشان می دهد که حداقل در طی دوهزار سال پیش زمین لرزه بزرگی در این ناحیه روی نداده بود.

کارشناسان دو علت اصلی تلفات زیاد زمین لرزه در ایران در مقایسه با کشورهای پیشرفته و حتی در حال توسعه دنیا را به ترتیب اهمیت بصورت زیر بر می‌شمرند:

1. ساخت و ساز نامناسب و عدم اجرای کدهای مهندسی در زمینه مقاوم سازی سازه ها

2. عدم توجه به نقشه مخاطرات زمین لرزه در زمان انتخاب سایت های ساخت و ساز

3. آموزش ناکافی مردم در زمینه آمادگی و مقابله با بحران

در زمینه تخفیف اثرات این عوامل در طی سالیان اخیر هیچ رویداد مثبتی رخ نداده است و همچنان باید منتظر فجایع آینده بود. در آخر توجه خواننده را به این نکته جلب می کنم که زمین لرزه بطور متوسط سالانه جان 000 تن از هموطنان را می گیرد در حالی که عامل نخست تلفات جانی در ایران آلودگی آب و هواست که سالانه بیش از 100 هزار تن از هموطنان را به کام مرگ برده یا دچار صدمات جسمی جدی می نماید! حتی وزیر امور خارجه وقت آقای ظریف در دیدار با همتای ترک خود در آنتالیا به شوخی آرزو می کند که هر دو هفته به این مکان دعوت شود (شاید زمان کوتاهی هوای پاکیزه را تجربه نماید!).

منبع آمار و تصاویر:

Seismic Hazards in Iran, Nooshin Saloor and Amir Salaree, EARTH-90, Natural Hazad Policy

استفاده از نقشه های مخاطرات زمین لرزه برای مدیریت شهری

در آمریکا از نقشه های مخاطرات زمین لرزه برای مدسریت کاربری زمین استفاده می کنند. این نقشه ها میزان در معرض خطر زمین لرزه بودن مناطق مختلف را نشان می دهند که با توجه با تاریخچه این مکانها و اطلاعات ژئوتکنیکی تهیه شده است. بدین ترتیب می توان در مناطق  پرخطر از ساخت اماکن مسکونی جلوگیری کرد.