معرفی روش دلفی

تهمینه بدر فتح الهی - پژوهشگر ارشد علوم اجتماعی

مقدمه

روش دلفی یک فن یا روش ساختاریافته ارتباطی است که در اصل به عنوان یک روش نظام یافته و تعاملی آینده نگاری مبتنی بر هیاتی از کارشناسان ابداع شده است. کارشناسان انتخاب شده پرسشنامه‌ای را در دو یا چند دور پاسخ می‌گویند. پس از هر دور، مدیر هیات که به او یک تسهیل‌گر نیز گفته می‌شود، خلاصه‌ای از پیش بینی‌های کارشناسان بدون ارجاع به نام آن‌ها و یا دلایل ذکرشده، تهیه می‌کند. بدین ترتیب کارشناسان تشویق می‌شوند در پرتو نظرات سایر اعضای هیات، در پاسخ‌های اولیه خود تجدیدنظر کنند. به باور عموم، در طی این فرایند گستره پاسخ‌ها کاهش یافته و نظرات گروه بسوی پاسخ "صحیح" همگرا می‌شود. این فرایند پس از تحقق یک معیار توقف از پیش تعریف شده (مانند تکمیل تعداد مشخصی از دورها، رسیدن به توافق جمعی، پایداری نتایج) پایان یافته و نمرات میانگین دورهای پایانی، به عنوان نتیجه نهایی ارائه می شوند (Rowe and Wright 1999).

از زمان طراحی فن دلفی توسط شرکت RAND در دهه 1950، استفاده از این فن در آینده‌نگری و تصمیم سازی بسیاری از رشته‌های علمی رشد و گسترش بی‌مانندی یافته است. بطور کلی این روش به عنوان رویه ای برای "بدست آوردن قابل اعتمادترین وفاق آرا در میان گروهی از خبرگان،  به توسط یک سری پرسشنامه های گسترده که با بازخورد کنترل شده توزیع می شود" توصیف شده است (Dalkey and Helmer 1963). بطور خاص ساختار این فن به گونه‌ای است که امکان دستیابی به ویژگی‌های مثبت گروه‌های در حال تعامل را امکان‌پذیر ساخته (مانند تنوع منابع دانش، خلاقیت گروهی و مانند اینها) و در عین حال مانع بروز جنبه های منفی مانند تفاوتهای طبقه اجتماعی و تضادهای سیاسی می‌گردد.

رویه دلفی دارای چهار خصلت اساسی است: ناشناس ماندن خبرگان، تکرار، بازخوردهای کنترل شده و تجمع آماری پاسخ‌های گروهی. ناشناس ماندن از طریق استفاده از پرسشنامه‌ها حاصل می‌شود. با تکرار پرسشنامه ها در طی چند دور، افراد این فرصت را می یابند که نظرات و آرای خود را بدون ترس از دست دادن وجهه در چشم دیگران تغییر دهند.

مابین هر تکرار پرسشنامه، بازخورد کنترل شده تهیه می شود که از طریق آن اعضای گروه از نظرات همقطاران ناشناس خود باخبر می‌شوند. اغلب بازخورد به صورت یک خلاصه ساده آماری از پاسخ های گروه که معمولا از مقادیر میانگین یا میانه تشکیل شده (مانند تخمین متوسط گروه از تاریخ رویداد یک پدیده) تهیه می شود. گاهی اوقات اطلاعات اضافی نیز فراهم می شود مانند استدلال مجزای افرادی که تخمین های آنها خارج حدود معین از پیش تعریف شده واقع شده است. در پایان دورهای توزیع و جمع آوری پرسشنامه، آرای گروه به صورت میانگین آماری تخمین های خبرگان در آخرین دور عرضه می شود. بنابراین اعضا وزن یکسانی در نتیجه نهایی مطالعه دلفی خواهند داشت (Rowe and Wright 1999).

سازماندهی فرایند دلفی

بطور نظری، فرایند دلفی را می توان آنقدر تکرار کرد تا یک وفاق جمعی میان خبرگان حاصل شود. لیکن بیشتر پژوهشگران بر این باورند که اغلب سه دور تکرار برای نیل به وفاق جمعی و گردآوری اطلاعات مورد نیاز کافی است. چنانچه فرایند را در چهار دور خلاصه کنیم، می توانیم ساختار زیر را برای هر دور در نظر بگیریم:

دور اول: در اولین دور، فرایند دلفی بطور سنتی با یک پرسشنامه باز شروع می‌شود. از این پرسشنامه برای استخراج اطلاعات خاص درباره موضوع مورد مطالعه استفاده می‌شود. پس از دریافت پاسخ‌های موضوعی، پژوهشگر باید اطلاعات گردآوری شده را به شکل یک پرسشنامه خوش ساختار تبدیل کند. پرسشنامه دوم به عنوان ابزار مطالعه زمینه‌یابی جهت دور دوم فرایند دلفی بکار می‌رود. اگر مرور ادبیات اطلاعات مفیدی در مورد موضوع هدف در اختیار ما قرار دهد، می توان در دور اول از یک پرسشنامه ساختاریافته که با توجه به اطلاعات موجود تهیه شده استفاده کرد (Kerlinger 1973).

دور دوم: در دومین دور، هرکدام از شرکت کنندگان نسخه دومی از پرسشنامه دریافت می‌کند و از او خواسته می‌شود قبل از پرکردن آن، خلاصه تهیه شده توسط پژوهش‌گر مبتنی بر اطلاعات فراهم شده در دور اول را بررسی کند. براین اساس ممکن است از شرکت کنندگان در مطالعه دلفی خواسته شود اقلام خلاصه گزارش تهیه شده را رتبه‌بندی و اولویت‌بندی نمایند. در نتیجه اجرای دور دوم، زمینه‌های توافق و اختلاف میان اعضای هیات مشخص می‌شود. می‌توان از اعضا خواست اساس عقلانی مربوط به اولویت‌بندی‌های خود را مشخص کنند (Jacobs 1996). در این شکل بتدریج نوعی توافق جمعی شکل می‌گیرد و دستاوردهایی از پاسخ‌های مشارکین قابل استنتاج خواهد بود.

دور سوم: در این دور اعضای هیات پرسشنامه‌ای را دریافت می‌کنند که شامل اقلام و رتبه‌بندی‌های تلخیص شده توسط پژوهش‌گر در دور قبلی است. از انها خواسته می‌شود در آرای خود تجدیدنظر کرده و یا دلایل ناهمراستایی نظراتشان با توافق جمعی را ذکر کنند. در این دور به اعضای هیات فرصت داده می‌شود هم اطلاعات و هم آرای خود را بویژه در مورد اهمیت نسبی اقلام خلاصه شده در دورهای قبلی، با روشنی بیشتری توضیح دهند. لیکن در مقایسه با دور قبلی تنها ممکن است افزایش اندکی در سطح توافق جمعی حاصل شود (Jacobs 1996).

دور چهارم: در دور چهارم و اغلب پایانی، فهرست اقلام باقی‌مانده، رتبه‌‌بندی آنها، نظرات اقلیت و اقلامی که در مورد آنها توافق جمعی حاصل شده میان اعضای هیات توزیع می‌شود. این دور فرصتی نهایی برای مشارکین برای تجدیدنظر در آرایشان فراهم می‌کند. بایستی به خاطر داشت که تعداد دورهای مطالعه دلفی تا حدزیادی به درجه توافق جمعی مورد نظر پژوهش‌گر (یا پژوهش‌گران) بستگی دارد و معمولا بین سه تا پنج متغیر است (Ludwig 1994).

تحلیل داده‌ها

در رابطه با تحلیل داده‌ها باید یک سری قواعد تصمیم گیری تدوین شود تا بتوان آرا و دیدگاه‌های ارائه شده توسط اعضای هیات دلفی را گردآوری و سازمان‌دهی نمود. لیکن نوع و شکل معیارهای مورد استفاده در تعریف و تعیین توافق جمعی در مطالعه دلفی خود در معرض تفسیر است. اصولا می‌توان نیل به توافق جمعی بر سر یک موضوع را زمانی دانست که درصد معینی از آرا درون یک گستره درصدی واقع شوند (Miller 2006). یکی از معیارهای توصیه شده توافق جمعی رازمانی حاصل شده می‌داند که 80 درصد آرای اعضا درون دو موضوع بر روی یک مقیاس هفت نقطه‌ای واقع شده باشند (Ulschak 1983). معیار دیگر این است که حداقل 70 درصد آرای دلفی باید درجه سه یا بالاتر بر روی یک مقیاس نوع لایکرت کسب کرده و مقدار میانه بالاتر از 3.25 باشد (Green 1982).

در فرایند دلفی، تحلیل داده‌ها می‌تواند هر دو نوع داده‌های کیفی و کمی باشد. پژوهش‌گران در صورت استفاده از روش سنتی دلفی با داده‌های کیفی سروکار خواهند داشت زیرا این روش از پرسش‌های باز در دورهای اولیه استفاده می‌کند. دورهای بعدی برای شناسایی سطح توافق جمعی میان اعضا و نیز تغییرات صورت گرفته در آرای فردی هستند. روشهای آماری عمده مورد استفاده در روش دلفی عبارتند از معیارهای تمایل مرکزی (میانگین، میانه و مود) و سطح پراکندگی (انحراف استاندارد و گستره میان چارک‌ها). معمولا استفاده از میانه و مود ترجیح داده می‌شود لیکن میانگین نیز بواسطه سادگی محاسبه توصیه شده است (Jacobs 1996).

منابع

Dalkey, N. C., and Helmer, O. (1963). An experimental application of the Delphi method to the use of experts. Management Science 9, 458–467.

Linstone, H. A. and Turoff, M., (2002). The Delphi Method: Techniques and Applications, ©2002 Murray Turoff and Harold A. Linstone

Rowe and Wright (1999): The Delphi technique as a forecasting tool: issues and analysis. International Journal of Forecasting, Volume 15, Issue 4, October 1999.

Green, P. J. (1982, March). The content of a college-level outdoor leadership course. Paper presented at the Conference of the Northwest District Association for the American Alliance for Health, Physical Education, Recreation, and Dance, Spokane, WA.

Jacobs, J. M. (1996). Essential assessment criteria for physical education teacher education programs: A Delphi study. Unpublished doctoral dissertation, West Virginia University, Morgantown.

Kerlinger, F. N. (1973). Foundations of behavioral research. New York: Holt, Rinehart, and Winston, Inc.

Ludwig, B. G. (1994). Internationalizing Extension: An exploration of the characteristics evident in a state university Extension system that achieves internationalization. Unpublished doctoral dissertation, The Ohio State University, Columbus.

Miller, L. E. (2006, October). Determining what could/should be: The Delphi technique and its application. Paper presented at the meeting of the 2006 annual meeting of the Mid-Western Educational Research Association, Columbus, Ohio.

Ulschak, F. L. (1983). Human resource development: The theory and practice of need assessment. Reston, VA: Reston Publishing Company, Inc.

چرا انفجار بمب اتمی تولید ابرهای قارچ مانند می کند؟

این پدیده به ناپایداری ریلای-تیلور یا همرفت حرارتی مربوط می شود. شروع این پدیده با انفجاری است که تولید یک ابر کومولوس پرفشار می نماید. کره گازهای داغ در حال اشتعال در تمامی جهات به بیرون منبسط می‌شود. از آنجایی که این کره سوزان از گازهای در حال شتاب داغتر و در نتیجه رقیقتر از هوای پیرامون است، با سرعت بسیار زیادی شروع به بالارفتن می کند. این امر در نهایت کلاهک قارچ را پدید می آورد.

با صعود کره سوزان، هوای پشت سر آن داغ شده و یک اثر دودکش مانند ایجاد می کند که دود وگازهای موجود در لبه بیرونی دودکش را به درون می کشد. این امر ساقه قارچ انفجار اتمی را می سازد.

این تصور که کلاهک قارچ به سمت پایین و حول ساقه تاب می خورد نتیجه تفاوت در دمای مرکز کلاهک و لبه‌های بیرونی آن است. مرکز داغتر بوده و سریعتر صعود می کند ولی لبه های بیرونی به سمت ساقه مکیده می شوند.

به محض اینکه ابر انفجاری به نقطه معینی در اتمسفررسید، یعنی جایی که چگالی ابر گازی معادل چگالی هوای پیرامونی است، پراکنده شده و کلاهک هموارمی شود.

تمامی این فرایند با نظریه ناپایداری ریلای-تیلور قابل توجیه است. این ناپایداری در فیزیک به خوبی شناخته شده است واختلاط میان دو ماده متفاوت با چگالی های مختلف و شتابدار را توجیه می کند. در مورد یک بمب اتمی، شتاب وگازهای داغتر باعث ایجاد تفاوت در چگالی مواد می شوند، تفاوتی که در اثر انفجار پدید می آید.

همانطور که از تصویر فوق نیز پیداست انفجارات اتمی علاوه بر قارچ ترسناک خود، یک حلقه ابری به دور کلاهک قارچ نیز ایجاد می‌کنند. موج انفجار باعث تراکم گازها در جبهه موج می شود لیکن به دنبال آن یک فازمنفی می‌آید که نوعی خلا پس از عبور موج باقی می گذارد. این امر باعث کاهش دما می شود که به همراه افت پایین نقطه شبنم را نیز تنزل می دهد. در نتیجه آب موجود در هوا بسرعت میعان پیدا کرده و یک ابر موقتی ایجاد می‌شود. این ابر را به نام ابر ویلسون نیز می نامند که درآزمایشگاه موفق به ایجاد این پدیده شده است.

منبع:

http://www.todayifoundout.com/index.php/2013/11/nuclear-bombs-create-mushroom-cloud/

سال نو مبارک

بر چهره گل نسیم نوروز خوش است

سال نومبارک