پل سی پله یادگاری از روزگاران کهن

گردآوری: اصغر ناصری، دوم آذرماه 1392

ناحیه لرستان، از جنوب کرماهانشاهان شروع شده و به خوزستان ختم می‌شود. این ناحیه دارای آثار قدیمی فراوان بوده و در زمین‌های آن اشیای ارزشمند فراوانی بدست آمده است. لرستان به مناسبت قدمت زمین‌های تاریخی و تپه‌ ماهورهای زیاد نظر دانشمندان آثار باستان را به خود جلب کرده و ابن فقیه، ابن بطوطه‏، دمرگان و دیولافو مطالعاتی در این زمینه کرده‌اند.

دکتر اسمیت نویسنده کتاب نعروف پرس پولیس (Perse-Polis) و نماینده موزه فیلادلفیا در زمینهای تاریخی رومشکان لرستان حفاری هایی را به منظور گمانه زنی انجام داده است.

لرستان مسکن اقوام کاسیت بوده که پیش از مادها در این نواحی می‌زیسته‌اند و آنها نیز از اقوام آریایی بوده‌اند. اشیای بدست آمده قدمت این قوم را به ١٥٠٠ تا ٦٠٠ سال پیش از میلاد می‌رساند (١).

آثار روی خاکی لرستان عبارتنداز پلهای ساسانی، خرابه های ساسانی، تلها، تپه ها و شهرهای قدیمی. یکی از پلهای مورد توجه بجای مانده از دوران ساسانیان، پل سی پله می‌باشد.

پل سی پله (Si Pele) در غرب سر طرهان بر روی رود سیمره و در تنگ ترین بستر رود زده شده است. محل پل

امروزه به نام «سی‌پله» مشهور است و طرهان را بخاک سیمره و هلیلان مربوط می‌سازد. بنا به عقیده ولفرام کلایس از شباهت پل با پل کشکان به نظر می‌رسد که همزمان بوده باشند. لیکن چنین بر می‌آید که پایه‌های پل به دوره ساسانی متعلق باشد (٢).

این پل چهار چشمه داشته است. طاق دو چشمه آن باقی مانده و اکنون رود سیمره از آخرین چشمه غربی آن می‌گذرد، و بستر آن بعمق زیادی به همان جهت تغییر مسیر داده است. پهنای هر پایه ٥/٦ متر و طول آن ١٧ متر است. اندازه دهانه هر طاق یا چشمه ١١ متر و ارتفاع پل نیز تا بستر خشک ٢٠/١٩ متری باشد. دو پایه غربی و شرقی متکی بر کوه بوده و پایه های دیگر نیز بر سطح سنگی بستر رود کار گذاشته شده است. اندازه سنگ‌هایی که در پایه بکار رفته ٦٠*٦٠*١٠٠ سانتی متر و بعضی نیز بزرگترند. روی هر یک از این سنگها علامت مشخصی کنده شده است. ٩ ردیف هر پایه با این سنگ ها ساخته شده و طاق هر چشمه از روی ردیف نهمی با سنگ قلوه شروع می شود. روی هر یک از سنگ‌های سازنده پایه‌های پل علایمی حک شده که مربوط به حجاران آنها می باشد. این پل در گذشته مسیر اصلی و ارتباطی دزفول به پلدختر، اسلام آباد و کرمانشاه بوده است (٣و ٤).

توصیفی که هنگام مسافرت تحقیقی «سر اورل استین» از این پل شده چنین است:

پل کر و دختر : در نزدیکی سر طرهان بر روی سیمره پلی دیگر از آثار ساسانیان دیده می شود که دو طاق از آن ریخته و بقیه بجا مانده است.

پایه های اصلی با سنگهای بسیار بزرگ و بالای سنگها تراشیده وتمام پل از سنگ و گچ است و این پل معروف به «کر و دختر» و واسطه و رابط سر طرهان و هلیلان و بعبارت آخری لرستان و کرمانشاهان است. این پل از اثار ساسانیان و بسیار خوب بجا مانده، عقل انسانی مبهوت است که درآن دوران چه تشکیلات مهمی بوده است. از این پل هیچیک از جغرافی نویسان اسلامی نام نبرده‌اند. شاید علت آن بوده که در مسیر آنها نبوده است. این پل بر سر یکی از شاهراه‌های باستانی ساخته شده است. کتیبه‌ای بدست نیامده که تاریخ بنای آن روشن گردد. پل به شماره 4511 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.(٤)

پل سی پله

سی پله از نمایی دیگر


عکس از کتاب  تاریخ جغرافیایی و اجتماعی لرستان، حمید ایزدپناه

عکس از کتاب  تاریخ جغرافیایی و اجتماعی لرستان، حمید ایزدپناه

سنگ‌هایی که در پایه پل کر و دختر بکار رفته است

عکس از کتاب  تاریخ جغرافیایی و اجتماعی لرستان، حمید ایزدپناه

منابع:

١. لرستان، پیشکوه و پشتکوه و آثار تاریخی آن‏، دکتر بهمن کریمی، مجله بررسی های تاریخی

٢. کتاب  تاریخ جغرافیایی و اجتماعی لرستان، حمید ایزدپناه

٣. آثار باستانی و تاریخی استان لرستان، حمید ایزدپناه، انتشارات آگاه، چاپ دوم، ١٣٦٣

٤. بناهای عام المنفعه، از مجموعه دایره المعارف بناهای تاریخی ایران در دوره اسلامی، مریم ملازاده کاظم محمدی