اقتصاد دانش محور

ترجمه و تلخیص: اصغر ناصری 

اسفندماه ١٣٨٢ 

در توصیف اقتصاد دانش محور پنج گرایش عمده معرفی شده اند... 

متن کامل مقاله

حقایقی شگفت درباره خورشید

ترجمه و گردآوری: اصغر ناصری 

اختصاصی وبلاگ دنیای علم و تکنولوژی 

در مقایسه با میلیاردها ستاره عالم، خورشید بسیار عادی به نظر می رسد. اما برای زمین و سایر سیارات که به دور آن می گردند، خورشید مرکز قدرتمند تولید حیات است. خورشید انسجام دستگاه خورشیدی را حفظ کرده و نور حیات بخش را به سراسر این منظومه تزریق می کند؛ و اتمسفر فضایی را تولید می کند. 

خورشید ستاره بزرگی است. با قطری در حدود ١.٤ میلیون کیلومتر می تواند حدود ١٠٩ سیاره مانند زمین را در عرض خود جای دهد. اگر خورشید یک توپ توخالی بود می توانست یک میلیون زمین را در خود فرو ببرد. اما خورشید خالی نیست. این ستاره از گازهای داغ سوزانی تشکیل شده که بیش از ٩٩.٨ درصد تمامی جرم سازنده دستگاه خورشیدی را تشکیل می دهند. دمای خورشید در سطح آن حدود ٦٠٠٠ درج سلسیوس و در مرکز آن بیش از ١٥.٥ میلیون درجه سلسیوس است! 

  

source: http://www.windows2universe.org/sun/sun_size_distance.html

 در اعماق خورشید واکنش های پرتوان همجوشی هسته ای هیدروژن را به هلیوم تبدیل کرده و تولید انرژی می کند. ذرات نور که فوتون نامیده می شوند این انرژی را از میان پوسته کروی خورشید به نام منطقه تشعشعی منتقل کرده و به لایه بالایی قسمت داخلی خورشید یعنی منطقه همرفتی (convection zone) می رسانند. در اینجا حرکت گازهای جوشان (مانند تکه های گدازه) انرژی را به سطح می رساند. این مسافرت حدود یک میلیون سال طول می کشد.

 

Source: http://www.solarviews.com/eng/sun.htm

سطح خورشید یا اتمسفر آن به سه ناحیه تقسیم می شود: فتوسفر، کروموسفر و هاله خورشیدی. فوتوسفر سطح مرئی خورشید و پایین ترین لایه اتمسفر آن است. درست بالای فوتوسفر کروموسفر قرار می گیرد. هاله یا کرونا فقط در طول یک کسوف خورشیدی یعنی وقتی ماه از برابر خورشید می گذرد قابل رویت است.

 

Source: http://www.mreclipse.com/Store/TSE98/TSE98print.html

طوفان و زبانه های خورشیدی

علاوه بر نور و گرما، خورشید جریان ثابتی از ذرات باردار به نام طوفان خورشیدی از خود تشعشع می کند. این طوفان با سرعتی حدود ٤٥٠ کیلومتر در ثانیه سراسر دستگاه خورشیدی را طی می کند. هر چند لحظه یک بار انفجاری در سطح خورشید به شکل یک زبانه رخ می دهد. این زبانه ها گاهی باعث اخلال در مخابرات ماهواره ای یا قطع جریان برق در زمین می شوند. زبانه ها اغلب از فعالیت لکه های خورشیدی ناشی می شوند، یعنی مناطقی سردتر در سطح خورشید که به انتقال میدان مغناطیسی در داخل خورشید مربوطند. 

سرانجام خورشید 

ماند تمامی منابع انرژی، خورشید نیز دائمی نیست. خورشید اکنون ٤.٥ میلیارد سال عمر کرده و تقریبا نیمی از هیدروژن هسته خود را سوزانده است. با این ترتیب حدود ٥ میلیارد سال دیگر خورشید به سوزاندن هیدروژن ادامه داده و سپس از هلیوم به عنوان سوخت اولیه استفاده می کند. در این مرحله از عمر، حرات زیادناشی از هسته باعث انبساط لایه های بیرونی خورشید شده و تا ١٠٠ برابر قطر کنونی خود منبسط می شود. به این ترتیب خورشید مبدل به غول سرخی می شود که زمین و سایر سیارات را در خود می بلعد. یک میلیارد سال دیگر،خورشید رفته رفته سرد و منقبض شده و به یک کوتوله سفید با ابعادی در حد زمین ولی با چگالی بسیار بیشتر تبدیل می شود.

منابع: 

1. http://science.nationalgeographic.com/science/space/solar-system/sun-article.html 

سیاره شگفت انگیز زهره

تالیف: اصغر ناصری ([e-mail]) 

زهره یا ونوس (Venus) دومین سیاره دستگاه خورشیدی با اندازه ای تقریبا برابر زمین است. زهره یک سیاره ”زمینی“ (terrestrial) است بدین معنی که دارای یک سطح صلب است. لیکن شرایط خشن روی سیاره محیط آنرا بسیار نامساعد نموده است. دو فضاپیمای پایونیر ١ و ماژلان توانستند به داخل جو ضخیم این سیاره نفوذ کنند. آنها خود را در جوی بسیار مسموم کننده از دی اکسید کربن محصور یافتند که بادهای شدید آن ابرهای اسیدی را بر فراز سطح سیاره حرکت می داد. 

 

در حالیکه فضاپیمای گالیله مسیر خود بسوی سیاره برجیس (مشتری، ژوپیتر) را می پیمود، توسط جاذبه زهره محور آن چرخید و توانست این تصویر از سیاره بسیارداغ را به زمین بفرستد. این تصویر ابرهای ضخیم جو سیاره را نشان می دهد. 

وقتی ما ستاره بامدادی یا شبانگاهی را می بینیم، در حقیقت در حال نگریستن زهره هستیم. این سیاره درخشان، زیبا و مسحور کننده است. ونوس نام الهه رومی عشق و زیبایی است. مردم باستانکه این نام را بر سیاره زهره نهادند نمی دانستند که آنچه در آسمان دیده می شود بازتابش نور از ابرهایی است که بر فراز یک دنیای خشن و مرگ آور در اهتزازند. سیاره ماژلان اطلاعات زیادی درباره محیط خشن این سیاره در اختیار ما قرار داده است. 

ونوس دره ها و آتشفشان های زیادی بر سطح خود دارد. برخلاف ماه که دارای هزاران دهانه آتشفشان کوچک است، زهره دهانه های آتشفشانی بزرگی دارد. دهانه آتشفشان Howe بر سطح این سیاره بیش از 37 کیلومتر قطر دارد. 

در طول روز دمای سطح سیاره به حدود ٤٦٤ درجه سانتی گراد می رسد. بدین ترتیب زهره داغترین سیاره دستگاه خورشیدی است. گرچه سیاره تیر (عطارد، مرکوری) به خورشید نزدیکتر است، به علت جو ضخیم گازی زهره دما در طول روز بالاتر از دمای سطح تیر می شود که فاقد چنین جوی است. ونوس مثالی از پدیده گلخانه ای در مقیاس سیاره ای است. بیشتر تابش خورشیدی که به داخل جو سیاره نفوذ می کند داخل سیاره به دام می افتد زیرا جو ضخیم دی اکسید کربنی مانع خروج اشعه های بازتابش به داخل فضا می شود. 

فشار جوی در سطح زهره ٩٠ برابر بیشتر از فشار جو بر سطح زمین است. به علت دما و فشار زیاد یک فضاپیمای روسی که بر سطح این سیاره نشست تنها در مدت چند دقیقه ذوب و نابود شد بطوریکه نتوانست تصویری از این دنیای مرده مخابره کند. زهره از غرب به شرق می چرخد که یک ویژگی غیرعادی است، یعنی خورشید در غرب سیاره طلوع کرده و در شرق غروب می کند. طول روز بر روی سیاره ٢٤٣ برابر روز زمینی است در حالی که تنها ٢٢٣ روز طول می کشد تا به دور خورشید بگردد، یعنی روز زهره طویل تر از سال آن است! 

   

کامپیوتر با استفاده از داده های فضاپیمای ماژلان چنین تصویری را از سطح مذاب سیاره زهره تصویر کرده است.

مرجع اصلی: 

http://science.howstuffworks.com/46009-venus-explained.htm

طبقه بندی ستاره ها

 گردآوری و تالیف: اصغر ناصری ([e-mail])

طبقه بندی ستاره ها (Stellar classification) برپایه دمای سطحی آنها انجام می شود که توسط قانون جابجایی وین تعیین می شود. ستاره ها عملکردی شبیه تابش کننده های جسم سیاه دارند، یعنی جسم یا سیستمی که تمام انرژی تابشی که به آن برخورد می کند را جذب می نماید و انرژی جذب شده را بر اساس ویژگی های تابشی خود (و نه نوع انرژی دریافتی) باز می تاباند. 

بر اساس قانون وین، وقتی دمای یک تابش کننده جسم سیاه افزایش می‌یابد، انرژی کلی تابش شده از آن نیز افزایش یافته و نوک قله منحنی تابش آن به سمت طول موج های کوتاه تر جابجا می شود. حاصلضرب طول موج قله و دمای جسم همواره برابر مقدار ثابتی است. 

  

بر این اساس ستارگان به هفت رده تقسیم می شوند: 

رده	دمای سطحی (کلوین)	رنگ ظاهری
O	30000-60000	آبی
B	10000-30000	آبی - سفید
A	7500-10000	سفید
F	6000-7500	سفید - زرد
G	5000-6000	زرد (خورشید)
K	3500-5000	زرد-نارنجی
M	3500>	قرمز

 

 ستارگان رده O 

 ستارگان رده O بسیار درخشان و داغ هستند بطوریکه بیشتر تابش آنها بصورت اشعه ماوراء بنفش است. رنگ آنها از شدت داغی به آبی گراییده است. این ستاره ها بسیار نادرند بطوری که از هر ٣ میلیون ستاره معمولی یکی به این صورت است. قدرت تابندگی این ستاره ها یک میلیون بار بیشتر از خورشید ماست. این ستاره ها نمی توانند دارای سیستم های سیاره ای باشند زیرا هر جرمی در اطراف خود را تبخیر می کنند. به علت شدت زیاد واکنش های هسته ای در مرکز آنها، این ستاره ها سوخت هیدروژن خود را بسرعت به پایان رسانده و لذا اولین نوع ستاره هایی هستند که رشته اصلی را ترک می کنند. 

یکی از معروفترین این ستاره ها، سه تایی زتا اوریونز یا آلنیتاک در انتهای کمربند اوریون است که به فاصله ٨٠٠ سال نوری از ما قرار دارد. یکی از این ستاره ها قطری ٢٠ برابر خورشید و جرمی ٢٨ برابر آن دارد. در شکل زیر اندازه این ستاره با خورشید زردرنگ ما مقایسه شده است.

 

ستارگان رده B 

 ستارگان این رده نیز بسیار داغ و درخشان هستند. طیف آنها بیشتر شامل عنصر هلیوم است. این ستاره ها بیشتر به صورت خوشه ای به چشم می خورند. ستاره رایگل (Rigel) بزرگترین ستاره خوشه اوریون و ششمین ستاره بزرگی که در آسمان دیده می شود، یکی از ستاره های معروف این رده است. شعاع آن ٧٨ برابر خورشید، جرم آن ١٧ برابر خورشید ودمای سطحی آن حدود ١١٠٠٠ کلوین است. این ستاره یک ابرغول آبی-سفید به شمار می آید.

ستارگان رده A

ستارگان این رده از پرشمارترین ستارگانی هستند که توسط چشم غیرمسلح دیده می شوند. حدود یکی از هر ١٦٠ ستاره رشته اصلی از این نوع هستند. در طیف آنها علاوه بر خطوط پرقدرت هیدروژن، عناصری چون آهن، منیزیوم، سیلیسیون و کلسیوم نیز دیده می شود. ستاره سیریوس معروفترین ستاره این رده است. ستاره سیریوس درخشانترین ستاره در آسمان شب است. قدر ظاهری این ستاره 1.46- است. دلیل درخشندگی زیاد آن علاوه بر دمای سطحی زیاد، نزدیکی نسبی به زمین (حدود ٨.٦ سال نوری) است. جرم این ستاره ٢ برابر خورشید و شعاع آن ١.٧ برابر خورشید است. سیریوس در واقع یک زوج دوتایی متشکل از سیریوس آ و کوتوله سفیدی به نام سیریوس بی است که به دور آن می چرخد.

 

ستارگان رده F

رنگ این ستاره ها سفید است. حدود ١ در ٣٣ ستاره رشته اصلی از این نوع است. 

ستارگان رده G

معروفترین ستاره آسمان یعنی خورشید متعلق به این دسته است. حدود ١ از هر ١٣ ستاره رشته اصلی متعلق به این رده می باشد. آلفاقنطورس نزدیکترین ستاره به زمین بعد از خورشید نیز از این رده است. 

ستارگان رده K

برخی از ابرغول ها متعلق به این رده می باشند. ابرغول نارنجی آرکتاروس متعلق به این رده است.

ستارگان رده M

پر شمارترین ستاره های رده اصلی هستند. بیشتر آنها از نوع کوتوله های قرمزند لیکن برخی از غول ها و ابرغول ها مانند آنتارس، ابط الجوزا و متغیرهای مایرا متعلق به این رده هستند. 

مراجعی برای مطالعه بیشتر: 

1. http://hyperphysics.phy-astr.gsu.edu/hbase/wien.html 

2. http://en.wikipedia.org/wiki/Stellar_classification

بزرگترین نوابغ دیوانه

بزرگترین نوابغ دیوانه

 ترجمه و تلخیص: اصغر ناصری ([e-mail])   

آیا دیوانگی همراه مخفی نبوغ است؟ گرچه ما قادر به انجام آزمایشات روانشناختی بر روی درگذشتگان نیستیم، لیکن این امر مانع کند و کاو تاریخدانان درباب احوالات ذهنی نوابغ بیمار از طریق بررسی نامه‌های شخصی آنان، آثارشان و گزارشات دیگران نمی‌شود. از خلال این بررسی ها معلوم شده است که برخی از بزرگترین نوابغ تاریخ کاملا دیوانه بوده‌اند. در حقیقت برخی دانشمندان چنین ادعا کرده‌اند که نارسایی دوقطبی (bipolar disorder) در میان افراد خلاق (شعرا، نقاشان، موسیقیدانان و ماند اینها) بسیار بیشتر از افراد عادی است. تعدادی از مشهورترین ذهن های خلاق جهان همچون نویسنگانی مانند مری شلی، ویرجینیا ولف و ارنست همینگوی، ‌آهنگسازانی ماند اروین برلین و سرگئی راچمانینوف و نقاشانی مانند پل گوگن همگی از این ناخوشی رنج می‌برده‌اند.

در این مقاله پنج تن از بزرگترین دانشمندان و هنرمندانی را معرفی می‌کنیم که دارای نشانه‌های بسیاری از دیوانگی در خود بوده‌اند. در صدر این فهرست آیزاک نیوتن قرار دارد.  

١. سر آیزاک نیوتن (١٦٤٢-١٧٢٧)

سر آیزاک نیوتن یکی از بزرگترین متفکرین تمامی اعصار و قرون به شمار می‌رود. ابداع حساب دیفرانسیل و انتگرال، تشریح نیروی گرانش جهان گستر، ابداع قوانین حرکت و کشفیات بنیادی بسیاری در نورشناسی از مهمترین کارهای او بشمار می رود.

از خلال رفتار و نامه‌های او می توان پی به توهمات این دانشمند بزرگ برد. او احتمالا از ناخوشی دوقطبی و شیزوفرنیا رنج می‌برده است. ناخوشی های ذهنی او احتمالا نتیجه ای از دوران کودکی سخت وی بوده است.  

٢. لودویگ وان بتهوون (١٨٢٧-١٧٧٠)

سهم بتهون در موسیقی بی شک بیادماندنی است. او موسیقی رابه پایه ای رفیع رساند. لیکن آهنگساز بزرگ زندگی سختی داشت. او که در زیر سایه یک پدر الکلی و برخلق یزرگ شد، در سن ١٨ سالگی مسئولیت تامین مادی خانواده را بر دوش گرفت. در طی سنین ٣٠ تا ٤٩ سالگی بتدریج شنوایی خود را از دست داد که شاید ناشی از سیلی هایی بود که در کودکی از پدر خود خورده بود. او برخی از بزرگترین کارهای خود را پس از دوران ناشنوایی خلق کرد.

از خلال نامه هایش به برادرش می‌توان دریافت که وسوسه خودکشی وی را همواره عذاب می‌داده است. علاوه براین آزمایش موی او نشان از مقادیر خطرناکی سرب دارد که علاوه بر ایجاد تمایلات روانی مخرب شاید یکی از دلایل شکایت وی از ناخوشی گوارشی بوده است.  

٣. ادگار آلن پو (١٨٠٩-١٨٤٩)

برخی او را خالق اولین اثر مدرن کارآگاهی می دانند (قتل در ریو مور، ١٨٤١). آثار او از نظر فرم و ساختار بی نظیر بوده‌اند. او الکلی بوده و همواره از فکر خودکشی در عذاب بوده است.  

٤. ونسان ون گوگ (١٨٥٣-١٨٩٠)

نقاشی‌های ون گوگ همچون شب پرستاره پس از مرگش شهرتی جهانی یافتند. او زندگانی توام با رفتار روانی غیرعادی داشته و بالاخره در ١٨٩٠ با خودکشی به زندگی خود پایان داده است.  

٥. جان نش (١٩٢٨-)

فیلم معروف یک ذهن زیبا به معرفی این ریاضیدان و اقتصاددان بزرگ می پردازد. آثار او در زمینه نظریه بازی (game theory) هم اکنون مورداستفاده اقتصاددانان و حتی ارتش آمریکا قرار گرفته است. او در سال ١٩٩٤ جایزه نوبل در علوم اقتصاد را دریافت کرد. او به مدت بیش از ٣٠ سال با شیزوفرنیا دست در گریبان بود تا اینکه به کمک نیروی فکر قدرتمند خود توانست از دام توهمات ناشی از این بیماری نجات یابد. 

 

جان فوربس نش

منبع اصلی: howstuffworks.com 

دوستان عزیر: نظر دادن یادتان نرود