خودآموز اتوکد دو بعدی

برای دریافت ١٠صفحه اول این خودآموز روی این لینک کلیک کنید. 

چنانچه مایل به دریافت قسمت اول این فایل هستید ایمیل خود را در بخش نظرات قرار دهید تا برایتان ارسال شود.

سیاره شگفت انگیز زهره

تالیف: اصغر ناصری ([e-mail]) 

زهره یا ونوس (Venus) دومین سیاره دستگاه خورشیدی با اندازه ای تقریبا برابر زمین است. زهره یک سیاره ”زمینی“ (terrestrial) است بدین معنی که دارای یک سطح صلب است. لیکن شرایط خشن روی سیاره محیط آنرا بسیار نامساعد نموده است. دو فضاپیمای پایونیر ١ و ماژلان توانستند به داخل جو ضخیم این سیاره نفوذ کنند. آنها خود را در جوی بسیار مسموم کننده از دی اکسید کربن محصور یافتند که بادهای شدید آن ابرهای اسیدی را بر فراز سطح سیاره حرکت می داد. 

 

در حالیکه فضاپیمای گالیله مسیر خود بسوی سیاره برجیس (مشتری، ژوپیتر) را می پیمود، توسط جاذبه زهره محور آن چرخید و توانست این تصویر از سیاره بسیارداغ را به زمین بفرستد. این تصویر ابرهای ضخیم جو سیاره را نشان می دهد. 

وقتی ما ستاره بامدادی یا شبانگاهی را می بینیم، در حقیقت در حال نگریستن زهره هستیم. این سیاره درخشان، زیبا و مسحور کننده است. ونوس نام الهه رومی عشق و زیبایی است. مردم باستانکه این نام را بر سیاره زهره نهادند نمی دانستند که آنچه در آسمان دیده می شود بازتابش نور از ابرهایی است که بر فراز یک دنیای خشن و مرگ آور در اهتزازند. سیاره ماژلان اطلاعات زیادی درباره محیط خشن این سیاره در اختیار ما قرار داده است. 

ونوس دره ها و آتشفشان های زیادی بر سطح خود دارد. برخلاف ماه که دارای هزاران دهانه آتشفشان کوچک است، زهره دهانه های آتشفشانی بزرگی دارد. دهانه آتشفشان Howe بر سطح این سیاره بیش از 37 کیلومتر قطر دارد. 

در طول روز دمای سطح سیاره به حدود ٤٦٤ درجه سانتی گراد می رسد. بدین ترتیب زهره داغترین سیاره دستگاه خورشیدی است. گرچه سیاره تیر (عطارد، مرکوری) به خورشید نزدیکتر است، به علت جو ضخیم گازی زهره دما در طول روز بالاتر از دمای سطح تیر می شود که فاقد چنین جوی است. ونوس مثالی از پدیده گلخانه ای در مقیاس سیاره ای است. بیشتر تابش خورشیدی که به داخل جو سیاره نفوذ می کند داخل سیاره به دام می افتد زیرا جو ضخیم دی اکسید کربنی مانع خروج اشعه های بازتابش به داخل فضا می شود. 

فشار جوی در سطح زهره ٩٠ برابر بیشتر از فشار جو بر سطح زمین است. به علت دما و فشار زیاد یک فضاپیمای روسی که بر سطح این سیاره نشست تنها در مدت چند دقیقه ذوب و نابود شد بطوریکه نتوانست تصویری از این دنیای مرده مخابره کند. زهره از غرب به شرق می چرخد که یک ویژگی غیرعادی است، یعنی خورشید در غرب سیاره طلوع کرده و در شرق غروب می کند. طول روز بر روی سیاره ٢٤٣ برابر روز زمینی است در حالی که تنها ٢٢٣ روز طول می کشد تا به دور خورشید بگردد، یعنی روز زهره طویل تر از سال آن است! 

   

کامپیوتر با استفاده از داده های فضاپیمای ماژلان چنین تصویری را از سطح مذاب سیاره زهره تصویر کرده است.

مرجع اصلی: 

http://science.howstuffworks.com/46009-venus-explained.htm

طبقه بندی ستاره ها

 گردآوری و تالیف: اصغر ناصری ([e-mail])

طبقه بندی ستاره ها (Stellar classification) برپایه دمای سطحی آنها انجام می شود که توسط قانون جابجایی وین تعیین می شود. ستاره ها عملکردی شبیه تابش کننده های جسم سیاه دارند، یعنی جسم یا سیستمی که تمام انرژی تابشی که به آن برخورد می کند را جذب می نماید و انرژی جذب شده را بر اساس ویژگی های تابشی خود (و نه نوع انرژی دریافتی) باز می تاباند. 

بر اساس قانون وین، وقتی دمای یک تابش کننده جسم سیاه افزایش می‌یابد، انرژی کلی تابش شده از آن نیز افزایش یافته و نوک قله منحنی تابش آن به سمت طول موج های کوتاه تر جابجا می شود. حاصلضرب طول موج قله و دمای جسم همواره برابر مقدار ثابتی است. 

  

بر این اساس ستارگان به هفت رده تقسیم می شوند: 

رده	دمای سطحی (کلوین)	رنگ ظاهری
O	30000-60000	آبی
B	10000-30000	آبی - سفید
A	7500-10000	سفید
F	6000-7500	سفید - زرد
G	5000-6000	زرد (خورشید)
K	3500-5000	زرد-نارنجی
M	3500>	قرمز

 

 ستارگان رده O 

 ستارگان رده O بسیار درخشان و داغ هستند بطوریکه بیشتر تابش آنها بصورت اشعه ماوراء بنفش است. رنگ آنها از شدت داغی به آبی گراییده است. این ستاره ها بسیار نادرند بطوری که از هر ٣ میلیون ستاره معمولی یکی به این صورت است. قدرت تابندگی این ستاره ها یک میلیون بار بیشتر از خورشید ماست. این ستاره ها نمی توانند دارای سیستم های سیاره ای باشند زیرا هر جرمی در اطراف خود را تبخیر می کنند. به علت شدت زیاد واکنش های هسته ای در مرکز آنها، این ستاره ها سوخت هیدروژن خود را بسرعت به پایان رسانده و لذا اولین نوع ستاره هایی هستند که رشته اصلی را ترک می کنند. 

یکی از معروفترین این ستاره ها، سه تایی زتا اوریونز یا آلنیتاک در انتهای کمربند اوریون است که به فاصله ٨٠٠ سال نوری از ما قرار دارد. یکی از این ستاره ها قطری ٢٠ برابر خورشید و جرمی ٢٨ برابر آن دارد. در شکل زیر اندازه این ستاره با خورشید زردرنگ ما مقایسه شده است.

 

ستارگان رده B 

 ستارگان این رده نیز بسیار داغ و درخشان هستند. طیف آنها بیشتر شامل عنصر هلیوم است. این ستاره ها بیشتر به صورت خوشه ای به چشم می خورند. ستاره رایگل (Rigel) بزرگترین ستاره خوشه اوریون و ششمین ستاره بزرگی که در آسمان دیده می شود، یکی از ستاره های معروف این رده است. شعاع آن ٧٨ برابر خورشید، جرم آن ١٧ برابر خورشید ودمای سطحی آن حدود ١١٠٠٠ کلوین است. این ستاره یک ابرغول آبی-سفید به شمار می آید.

ستارگان رده A

ستارگان این رده از پرشمارترین ستارگانی هستند که توسط چشم غیرمسلح دیده می شوند. حدود یکی از هر ١٦٠ ستاره رشته اصلی از این نوع هستند. در طیف آنها علاوه بر خطوط پرقدرت هیدروژن، عناصری چون آهن، منیزیوم، سیلیسیون و کلسیوم نیز دیده می شود. ستاره سیریوس معروفترین ستاره این رده است. ستاره سیریوس درخشانترین ستاره در آسمان شب است. قدر ظاهری این ستاره 1.46- است. دلیل درخشندگی زیاد آن علاوه بر دمای سطحی زیاد، نزدیکی نسبی به زمین (حدود ٨.٦ سال نوری) است. جرم این ستاره ٢ برابر خورشید و شعاع آن ١.٧ برابر خورشید است. سیریوس در واقع یک زوج دوتایی متشکل از سیریوس آ و کوتوله سفیدی به نام سیریوس بی است که به دور آن می چرخد.

 

ستارگان رده F

رنگ این ستاره ها سفید است. حدود ١ در ٣٣ ستاره رشته اصلی از این نوع است. 

ستارگان رده G

معروفترین ستاره آسمان یعنی خورشید متعلق به این دسته است. حدود ١ از هر ١٣ ستاره رشته اصلی متعلق به این رده می باشد. آلفاقنطورس نزدیکترین ستاره به زمین بعد از خورشید نیز از این رده است. 

ستارگان رده K

برخی از ابرغول ها متعلق به این رده می باشند. ابرغول نارنجی آرکتاروس متعلق به این رده است.

ستارگان رده M

پر شمارترین ستاره های رده اصلی هستند. بیشتر آنها از نوع کوتوله های قرمزند لیکن برخی از غول ها و ابرغول ها مانند آنتارس، ابط الجوزا و متغیرهای مایرا متعلق به این رده هستند. 

مراجعی برای مطالعه بیشتر: 

1. http://hyperphysics.phy-astr.gsu.edu/hbase/wien.html 

2. http://en.wikipedia.org/wiki/Stellar_classification

بزرگترین ستاره شناخته شده

گردآوری و ترجمه : اصغر ناصری 

بزرگترین ستاره ای که تاکنون مورد شناسایی قرار گرفته VY Canis Majoris است که قطری حدود ١٨٠٠ تا ٢١٠٠ برابر خورشید ما دارد. علت متغیر بودن اندازه گیری ها این است که مرز واقعی این ستاره که بسیار رقیق تر از خورشید است بدرستی معلوم نیست. این ستاره برای اولین بار در ١٨٠١ مورد شناسایی قرار گرفت و در سال ١٨٤٧ به عنوان یک ستاره قرمز شناخته شد. 

تصویر زیر توسط تلسکوپ فضایی هابل با استفاده از فیلترهای پلاریزه از این ستاره غول پیکر گرفته شده است. این تصویر نشان دهنده پرتاب مقادیر عظیمی از مواد توسط این ستاره به سحابی های پیرامونی است.  

این ستاره بسیار ناپایدار است و دانشمندان حدس می زنند پس از ١٠٠ هزارسال به صورت یک ابرنواختر (سوپرنوا) منفجر شود. این میزان برای یک ستاره عمر بسیار کوتاهی بشمار می رود. در مقام مقایسه خورشید ما حدود ١٠ مییلیارد سال عمر خواهد داشت. 

تصویر زیر اندازه این ستاره را با خورشید ما مقایسه می کند.  

این ستاره در فاصله ٤٩٠٠ سال نوری از زمین قرار دارد. با وجود اندازه بسیار عظیم، جرم آن تنها ٤٠ برابر جرم خورشید است که نشان دهنده چگالی کم آن می‌ باشد. 

منبع اصلی: http://en.wikipedia.org/wiki/VY_Canis_Majoris 

امروز ٣١ ژانویه در تاریخ علم

فرستادن اولین پستاندار نخستی به فضا 

در سال ١٩٦١ آمریکا اولین پستاندار نخستی را که یک شمپانزه مذکر بود به فضا فرستاد. هم (Ham) به مدت ٧ دقیقه شرایط بی وزنی را در یک سفینه مدارگرد در ارتفاع ١٠٨ مایلی زمین تجربه کرد. هدف سازمان ناسا بررسی اثرات بی وزنی بر سلامت پستانداران قبل از فرستادن انسان به فضا بود.