یک درخواست

دوستان عزیز 

تمامی مقالات این وبلاگ ترجمه از منابع معتبر هستند و برای تهیه آنها وقت و انرژی صرف شده است. مستدعی است بازدید کنندگان عزیز نظردهی را فراموش نکنند. همچنین در صورت استفاده از مطالب این وبلاگ منبع آنرا نیز ذکر کنید. 

با تشکر- داریوش بشردوست

سرنوشت ستارگان: چگونگی مرگ یک ستاره

تالیف : دکتر کریگ فرویدنریخ

منبع اصلی: http://science.howstuffworks.com/star6.htm

ترجمه و تلخیص: اصغر ناصری ([e-mail]) 

مرگ یک ستاره  

چند میلیارد سال پس از شروع زندگی یک ستاره، عاقبت مرگ آن فرا می رسد. لیکن چگونگی مرگ یک ستاره به نوع و جرم آن بستگی دارد. 

ستارگان مانند خورشید 

وقتی ذخیره هیدروژن هسته ستاره به پایان می رسد، به واسطه غلبه نیروی گرانشی بر نیروی انبساط حرارتی تراکم هسته شروع می شود. لیکن در لایه های بیرونی تر ستاره هنوز مقداری همجوشی هسته ای رخ می دهد. همچنانکه هسته متراکم می شود، دمای آن بالا می رود. این امر منجر به داغ شدن لایه های بیرونی شده و انبساط آنها را موجب می شود. در نتیجه شعاع ستاره افزایش یافته و به یک غول قرمز مبدل می گردد. اگر خورشید ما به یک غول قرمز تبدیل گردد، آنقدر انبساط می یابد که سیارات تیر، ناهید و زمین را در خود فرو برد. مدت زمانی بعد، دمای هسته آنقدر بالا می رود که بتواند هلیوم را در نتیجه همجوشی به عنصر سنگین تر کربن تبدیل کند. وقتی سوخت هلیومی نیز به پایان رسد، هسته منبسط و در نتیجه کاهش همجوشی درونی سرد می شود. مواد لایه های درونی نیز به اطراف پراکنده شده و یک سحابی چرخنده به دور هسته باقیمانده می سازند. در نهایت، هسته سرد و متراکم شده و به یک کوتوله سفید و سپس به یک کوتوله سیاه تبدیل می شود. 

  

سحابی چرخان روتن اگ که توسط تلسکوپ فضایی هابل گرفته شده است. 

ستارگان جسیم تر از خورشید 

وقتی ذخیره هیروژن هسته ستاره به پایان می رسد، هلیوم در نتیجه همجوشی به کربن تبدیل می شود. برای یک ستاره با جرمی در حدود خورشید این پایان راه است. اما ستارگان پرجرم تر به علت دمای بالای هسته هنوز توان ادامه همجوشی هسته ای را دارند. در نتیجه در دمای چند صد میلیون درجه هسته این ستارگان کربن به عناصر سنگین تر همچون آهن تبدیل می شود. زمانی که هسته مملو از عنصر آهن (البته در حالت پلاسمایی) شد، همجوشی دیگر ادامه نمی یابد. ستاره در نتیجه غلبه نیروی گرانشی خود فرو می رمبد و هسته آهنی داغتر و داغتر می شود. ذرات هسته آنقدر به هم نزدیکتر می شوند که پروتون ها و الکترون ها به یکدیگر برخورد کرده و به نوترون تبدیل می شوند. در این صورت هسته آهنی که قطری حدود سیاره زمین دارد، بشدت متراکم شده و به گلوله نوترونی بسیار چگالی با قطر حدود ١٠ کیلومتر مبدل می گردد. نیروی گرانشی این ستاره نوترونی چنان زیاد است که لایه های بیرونی ستاره را بشدت بسوی خود جذب می کند. این لایه ها با سرعتی فوق العاده زیاد به هسته نوترونی داغ در اثر تراکم برخورد کرده و دمای آنرا به میلیاردها درجه سانتی گراد می رسانند که باعث انفجار هسته و تشکیل یک ابرنوستاره (سوپرنوا)  می گردند. امواج انفجاری ناشی از این پدیده می تواند تشکیل ستارگان جدید در ابرهای بین ستاره ای مجاور را موجب شود. آنچه باقی می ماند می تواند بسته به جرم ستاره اولیه، یک ستاره نوترونی و یا یک سیاهچاله باشد. 

 

سوپرنوای 1987A و حلقه های گاز داغ پیرامون آن

(ادامه دارد)

سیارک های تیره و خطرناک

یک تلسکوپ فضایی با نور مادون قرمز چندین سیارک بسیار تیره را که در نزدیکی مدار زمین سرگردانند شناسایی نموده است. مدار اریب و تنهایی آنها باعث پنهان ماندنشان از دید وسایل شناسایی اجرام خطرآفرین برای سیاره زمین گردیده است.

تلسکوپ جدید ناسا که WISE‌ نامیده می شود در ١٤ دسامبر سال جاری به فضا پرتاب شده تا تمامی پهنه آسمان را با طول موج زیر قرمز کاوش کند.

در شش هفته اول کاوش، این تلسکوپ ١٦ سیارک ناشناخته را کشف نمود که در نزدیک مدار زمین می‌گردند. از این تعداد ٥٥ درصدشان کمتر از یکدهم نور خورشید را که به آنها می تابد، باز می‌تابانند. در نتیجه آشکارسازی آنها با تلسکوپ مرئی دشوار است. یکی از این سیاره ها به تیرگی آسفالت تازه است و تنها ٥ درصد نور دریافتی را باز می‌تاباند.

بسیاری از این سیارک های تیره دارای مداری بسیار کج نسبت به صفحه مداری مشترک سیارات منظومه شمسی هستند و این امر آشکاسازی آنها را دشوارتر می‌شازد. زیرا بیشتر تلسکوپ ها در این صفحه مداری بدنبال آشکارسازی سیارک ها هستند.

خوشبختانه این سیارک ها در برابر نور مادون قرمز مرئی می شوند زیرا آنها بیشتر نور خورشید را جذب کرده و گرم می‌شوند. در نتیجه مقادیر زیادی تشعشع مادون قرمز از خود ساتع می کنند. این امر آشکارسازی آنها توسط WISE را آسان می‌کند.

 

Image: NASA/JPL-Caltech/UCLA 

منبع: 

http://www.newscientist.com/article/dn18616-dark-dangerous-asteroids-found-lurking-near-earth.html

پیدایش و مرگ ستارگان (قسمت اول)

دکتر فرویدنریچ – ترجمه و تلخیص اصغر ناصری

منبع:

How Stars Work - http://www.howstuffworks.com/star.htm/

آسمان پرستاره شب همواره الهام بخش انسان ها بوده است. بسیاری از نظام های فکری بشر برپایه تصور و درک انسان از نحوه پیدایش ستارگان و جهان عظیم دوردست شکل گرفته اند. در این مقاله به بررسی نحوه پیدایش و مرگ ستارگان که از موضوعات مهم  و جذاب علمی است می پردازیم.

ستارگان و خواص آنها  

ستارگان گوی هایی جسیم و درخشان از گاز داغ هستند که بیشتر آن را هیدروژن و اکسیژن تشکیل می دهد. فاصله برخی از آنها از ما بسیار بسیار زیاد و غیرقابل تصور است. ستاره شناسان فاصله ستارگان را به روشی به نام پارالاکس یا اختلاف منظر انداز گیری می کنند. در این روش تغییر در موقعیت یک ستاره در زمان‌های متفاوت در طول سال اندازه‌گیری می‌شود. زمین در مداری به قطر ٣٠٠ میلیون کیلومتر به دور خورشید می‌گردد. با نگاه به موقعیت ستاره در یک روز مشخص و سپس تکرار مشاهده در شش ماه بعد، در واقع موقعیت آنرا در دو سر قطر مدار زمین به دور خورشید نگریسته‌ایم. با محاسبات مثلثاتی اندکی می توان فاصله ستاره از دستگاه خورشیدی را اندازه گرفت (شکل زیر). این فن برای ستارگانی که در فاصله ٤٠٠ سال نوری از زمین واقع شده اند قابل استفاده است (هر سال نوری حدود نه و نیم تریلیون یا 9460800000000 کیلومتر است). برای ستارگانی که در فاصله های دورتر واقع شده اند دانشمندان از روش مقایسه طیف نوری با روشنی ستاره استفاده می‌کنند.  

برخی ستارگان در آسمان تنها هستند، برخی دارای همراهانی بود (زوجهای دوتایی) و برخی نیز بخشی از خوشه های بزرگتری شامل هزاران و میلیون ها ستاره هستند. بزرگی، درخشندگی، دما و رنگ ستارگان بسیار متنوع است. تصویر زیر بخشی از کهکشان راه شیری را که دستگاه خورشیدی نیز در آن قرار دارد نشان می‌دهد.  

با مطالعه نوری که از ستاره گسیل می‌شود می‌توان به مطالعه خواص مهمی از ستاره پرداخت:

• دما
• طیف یا طول موج های نور گسیل شده
• روشنی
• درخشندگی
• بزرگی
• جرم
• حرکت (بسوی ما یا دور شن از ما، آهنگ چرخش به دور خود)

دما و طیف ستاره

برخی از ستارگان بسیار داغ و برخی نیز سرد هستند. دمای ستاره از روی رنگ نور گسیل شده از آن تعیین می شود. اگر به یک اجاقی که در آن زغال سنگ می شوزد نگاه کنید درخواهید یافت که زغال سنگ های قرمز شده از حرارت سردتر از آنهایی هستند که با نور سفید می‌درخشند. این موضوع در مورد ستارگاننیز صدق می‌کند. با در دست داشتن طیف نوری ستاره می توان دمای آن و نیز ترکسب شیمیایی آنرا دریافت زیرا عناصر مختلف نورهایی باطول موج مختلف را جذب می کنند، در نتیجه در طیف جذبی ستاره اثر خود را بصورت خط های تیره باقی می گذارند. 

روشنی، درخشندگی و بزرگی ستاره 

تصویر زیر صورت فلکی اوریون (شکارچی) را که توسط شاتل ایندیور گرفته شده نشان می دهد. همانطور که دیده می شود برخی ستارگان نورانی تر از سایرین هستند.  

 

(ادامه دارد)

مقالات جدید درباره ستاره شناسی

از این پس مقالات مفیدی درباره ستاره شناسی در این وبلاگ منتشر خواهد شد که همگی از منابع معتبر انتخاب و ترجمه شده اند. دوست عزیز، با نظر دادن در مورد وبلاگ علاوه بر بهره مند کردن ما از نظراتتان، هزینه معنوی استفاده از مطالب وبلاگ را بپردازید.