داستان پیدایش و تکامل جنگنده اف 15 ایگل

تالیف: اصغر ناصری

در سالهای پایانی دهه 1960 پیدایش بمب افکن های دوربرد آمریکایی که قادر به حمل بمب های اتمی تا تمامی محدوده خاک شوروی بودند، زمامداران این حکومت کمونیستی را به فکر بکارگیری سلاحی موثر برای مقابله با این بمب افکن ها نمود. ظهور Convair B-58 Hustler بمب افکنی که می توانست با سرعت 2 ماخ و در ارتفاع 19000 متری پرواز کند، علامت خطری برای شوروی بود. اما شوک واقعی به آنها زمانی وارد شد که از برنامه نیروی هوایی آمریکا برای بکارگیری بمب افکن استراتژیک B-70 Valkyrie  باخبر شدند. والکایری بی 70 می توانست با سرعت 3300 کیلومتر در ساعت و در ارتفاع 23000 متری پرواز کند. بنابراین جنگنده های موجود شوروی قادر به رهگیری و شکار این بمب افکن نبودند. در نتیجه فرماندهی نیروهای هوایی دفاعی شوروی برای یک شکاری رهگیر با سرعتی بیش از 3000 کیلومتر در ساعت وسقف پرواز 27 کیلومتر اعلام نیاز نمود. دو شرکت میکویان گروویچ و سوخوی به این مناقصه پاسخ دادند.

Convair B-58 Hustler

B-70 Valkyrie

در نهم جولای 1967 ناظرین غربی شاهد پرواز دسته ای از سه جنگنده جدید ساخت شوروی در یک نمایشگاه هوایی بودند. سرعت و چالاکی این جنگنده ها در اوج گرفتن بی نظیر بود. ناتو نام فاکس بت را برای میگ 25، پرنده جدید بلوک متخاصم انتخاب کرد.

تا سال 1977 نسخه های مختلف این پرنده شکاری رکوردهای بی نظیری را ثبت کردند. در سال 1967 میخائیل ام کاماروف توانست با یک میگ 25 به سرعت 2,982.5 km/h کیلومتر در ساعت دست یابد. سی و یکم آگوست 1977 الکساندر فدوتوف خلبان آزمایشی معروف میکویان توانست رکورد سقف پرواز 37,650 متر را با یک میگ 25 مخصوص بجای گذارد که تاکنون محفوظ باقی مانده است.

MiG 25

چنین جنگنده قدرتمندی تهدید بزرگی برای بمب افکن های استراتژیک آمریکا محسوب می شد. تا آنزمان جنگنده شکاری اصلی نیروی هوایی آمریکا فانتوم اف 4 بود که از نظر قابلیت فاصله زیادی با میگ 25 داشت. فانتوم اف 4 در نبردهای نزدیک سلاح موثری جز توپ20 میلیمتری ولکان خود نداشت و موشک های AIM 9 سایدویندر و AIM 7 اسپارو نیز چندان قابل اعتماد به نظرنمی رسیدند. فانتوم نمی توانست قبل از تشخیص هویت هدف از طریق چشم خلبان در فواصل دور با آن درگیر شود که این نیز نقص بزرگی بشمار می رفت.

در پاسخ به این نیاز، نیروی هوایی آمریکا برنامه FX (جنگنده آزمایشی) را به اجرا گذارد که هدف آن دستیابی به یک جنگنده سبک برتری هوایی وزن با قابلیت مانور بالا بود. این جنگنده باید سرعتی بالای 2500 کیلومتر بر ساعت و نسبت نیروی پیشرانه به وزن نزدیک 1 دارا می بود. چهار شرکت هوافضای آمریکا به این مناقصه پاسخ دادند که از آن میان طرح مک دانل داگلاس موفق به کسب موافقت نهایی نیروی هوایی آمریکا شد.

اولین پرواز اف 15 ایگل (F-15A) در 9 ژانویه 1972 انجام گردید و تا کنون نسخه های متعددی از این هواپیما ساخته شده است. هم اکنون نیروی هوایی آمریکا دو نسخه از این جنگنده را در اختیار دارد: F-15C که یک جنگنده برتری هوایی است و F-15 Strike Eagle که جنگنده چند منظوره با قابلیت درگیری هوایی و حمله به اهداف زمینی است.

F-15C Eagle

به مرور بر کارشناسان نظامی معلوم شد که اف 15 ایگل یک جنگنده بسیار انعطاف پذیر و کارامد است و قابلیت استفاده به عنوان جنگنده ای همه منظوره را داراست. زمانی که خلبان یک میگ 25 با هواپیمای خود به غرب پناهنده شد، معلوم گردید که این شکاری افسانه ای فاقد بسیاری از قابلیت های یک جنگنده مدرن است. بنابراین اف 15 به صورت یک جنگنده بی رقیب درآمد و سمبل ظهور جنگنده های نسل چهارم گردید. این پیشتازی تا سال 1983 که شوروی اولین جنگنده نسل چهارم خود میگ 29 را عرضه کرد، در انحصار بلوک غرب باقی ماند.

زمانی که نیروی هوایی آمریکا تصمیم به جایگزینی موقت بمب افکن های سالخورده اف 111 با یک بمب افکن ضربتی سبک گرفت، شرکت مک دانل داگلاس نمونه ای از اف 15 به نام F-15 Strike Eagle را عرضه کرد. این جنگنده شکاری با دو خدمه و قابلیت حمل مجموعه ای از سلاحهای درگیری هوایی و بمباران اهداف زمینی تنها به عنوان یک راه حل موقت تا فرارسیدن اف 117 رادارگریز منظور شده بود، لیکن در عمل چنان موفق از آب درآمد که تولید آن ادامه یافت. این بمب افکن سبک در چند عملیات واقعی توانست پس از عبور از سد هواپیماهای جنگنده دشمن، اهداف زمینی را بمباران کرده و با موفقیت به پایگاه خود برگردد.

اف 15 با ثبت رکورد شکار و سرنگونی 104 هواپیمای دشمن بدون حتی یک مورد شکست در درگیری هوایی، موفق ترین جنگنده شکاری تاریخ بوده است. درادامه برخی عوامل این موفقیت بررسی می شود.

مشخصات کلی

اف 15 ایگل یک جنگنده تاکتیکی برای تمامی انواع آب و هوا و با قابلیت مانور بسیار بالا است. اف 15 قابلیت مانور بالای خود را از عواملی همچون نسبت نیروی نسبت نیروی پیشرانه به وزن بالا و بارگذاری کم روی بال (low wing loading) می گیرد. دو موتور پرات اند ویتنی F-100 آن می توانند تا 50000 پاوند نیروی پیشران تولید کنند در حالیکه وزن هواپیما با بار کامل حدود 45000 پاوند است. بدین ترتیب هواپیما حتی در حالت صعود قائم نیز می تواند شتاب بگیرد به طوریکه اف 15 قادر است در مدت 60 ثانیه به ارتفاع 10000 متری صعود کند. نسبت کم وزن هواپیما به مساحت بالهای آن نیز عامل دیگری است که در ترکیب با عامل فوق به جنگنده اف 15 قابلیت مانور بالا همراه با گردش سریع و تند بدون از دست دادن سرعت می دهند.

سیستم هوانوردی الکترونیکی اف 15 دارای مشخصات متعددی است که آنرا برتر از سایر جنگنده های مشابه قرار می دهد:

1- سیستم نمایش بالاسری (heads-up display): این سیستم تمامی اطلاعات مورد نیاز پرواز را که از سیستم هوانوردی مجتمع گردآوری می شود بر روی شیشه جلوی هواپیما تصویر می کند. بدین ترتیب خلبان می تواند بدون نگاه به صفحات کنترل مختلف هواپیما، اهداف هوایی و زمینی را ردیابی کرده و شکار کند.

تصویری از نمایشگر بالاسری اف 15 که یک تصویر مادون قرمز از سطح زمین را نشان داده است.

2- رادار پیشرفته

رادار نمونه های اصلی اف 15 از نوع پالس داپلر است که می تواند اهداف بالاتر یا پایین تر از سطح پرواز هواپیما را بدون اینکه اغتشاشات ناشی از ناهمواریهای زمین در کارکرد آن اختلال بوجود آورد، ردیابی کند. رادار اطلاعات بدست آمده از اهداف را به کامپیوتر مرکزی هواپیما ارسال می کند تا سلاح مناسب انتخاب و هدفگیری شود. رادار APG-63 در طول بیست سال توسعه یافته و به ابزار پیچیده و کارامدی تبدیل شده است.

مشخصات فنی

تعداد خدمه: 1 در نوع F-15C و 2 در نوع F-15E Strike Eagle

طول: 19.43 متر

فاصله دو نوک بال: 13.05 متر

ارتفاع: 5.63 متر

حداکثر سرعت: 2660 کیلومتر در ساعت

سقف پرواز: 20000 متر

برد: 5550 کیلومتر

تعداد مقرهای حمل سلاح: 11 مقر خارجی برای حمل انواع موشک های هوا به هوا، هوا به زمین و بمب های هوشمند