تکتونیک صفحه ای چیست؟

تکتونیک صفحه ای پدیده ای است که حرکت سطح زمین را در طول زمان، از ژرف ترین گودالهای اقیانوسی تا بلندترین کوهها توضیح می دهد.

این نظریه که در فاصله سالهای 1950 تا 1960 تدوین شده ریشه در نظریه رانش قاره ای دارد که برای اولین بار در سال 1912 پیشنهاد شد و مطابق آن قاره های سیاره زمین در طول زمان از یکدیگر رانده شده و فاصله گرفته اند. در آن زمان علت این پدیده روشن نبود اما اکنون پژوهشگران توضیح محکمی برای آن دارند: تکتونیک صفحه ای.

تکتونیک صفحه ای نظریه ای است که بر اساس آن پوسته بیرونی زمین به تخته های بزرگی از صخره های صلب به نام صفحات تفکیک شده که بر روی جبه زمین می توانند بلغزند. جبه لایه سنگی درونی تر است که بالای هسته زمین قرار دارد. لایه صلب بیرونی زمین که شامل پوسته و جبه بیرونی است، لیتوسفر نامیده می شود. این لایه حدود 100 کیلومتر ضخامت دارد. زیر لیتوسفر آستنوسفر قرار دارد که یک لایه لزج است که بواسطه حرارت عظیم درون زمین بصورت لغزنده درآمده است. این لایه سطح زیرین صفحات پوسته زمین را روانکاری می کند و به لیتوسفر امکان می دهد بر روی آن بلغزد.

نیروی پیش ران پشت سر تکتونیک صفحه ای همرفتی در لایه جبه است. ماده داغ نزدیک هسته زمین به بالا صعود کرده و صخره های سردتر جبه فرو می روند. در این بین صفحات روی این جبه نیمه روان حرکت کرده و مدام به هم برخورد نموده یا به هم می چسبند. گاهی نیزاز هم گسیخته می شوند. زمین شناسان به مکانهای تلاقی صفحات زمین با نام مرزهای صفحات اشاره می کنند. این مرزها مانند درزهای جوش خوردن صفحات روی توپ بیس بال هستند.

وقتی صفحات بسوی هم حرکت کرده و به هم فشار می آورند، پوسته زمین به شکل رشته کوه ور می آید. برای مثال هند و آسیا حدود 55 میلیون سال پیش به هم آمدند و رشته کوههای هیمالیا را ساختند. برخی رشته کوهها هنوز به رشد کردن ادامه می دهند برای مثال کوههای آلپ با سرعتی بیش از فرسایش در حال رشد کردن هستند.

گاهی اوقات دو صفحه قاره ای در زیر اقیانوس به هم برخورد کرده و یکی به زیر دیگری می غلتد. گودال ماریانا در اقیانوس آرام شمالی که ژرف ترین نقطه دنیا است به همین طریق ایجاد شده است. خروج مواد مذاب داخل زمین به نام ماگما بر لبه های صفحات قاره ای زیراقیانوسی فشار وارد ساخته و آنها را بیش ترز از پیش از هم دور می کند.

صفحات قاره ای با سرعتی حدود 3 تا 5 سانتی متر در سال جابجا می شوند. در حال حاضر هفت صفحه پوسته ای عمده وجود دارند: آمریکای شمالی، پاسیفیک، اوراسیا، آفریقا، هند و استرالیا، آمریکای جنوبی و قطب جنوب. در طی 10 میلیون سال پیش صفحه هند و استرالیا به دو صفحه مجزا تفکیک شده است.

صفحه پاسیفیک (اقیانوس آرام) بزرگترین صفحات تکتونیکی کره زمین است. با مساحت 103 میلیون کیلومتر مربع، در کف اقیانوس پنهان شده است. صفحات کوچکتری نیز وجود دارند که در زمینه صفحه بزرگتر خود قرار گرفته اند. مانند صفحه عربستان که حرکت آن بسوی فلات قاره ایران عامل عمده زمین لرزه های سرزمین ایران است.

با وجودی که عمر کره زمین حدود 4.54 میلیارد سال تخمین زده می شود، پوسته اقیانوسی در نواحی فرورانش مداوما بازیافت می شود. این امر بدین معناست که قدیمی ترین کف اقیانوس تنها حدود 200 میلیون سال سن دارد. قدیمی ترین صخره های اقیانوسی در شمال غرب اقیانوس آرام و شرق دریای مدیترانه یافت می شوند. بخش هایی از پوسته قاره ای بسیار قدیمی تر هستند و در گرینلند سنگ هایی با قدمت 3.8 میلیارد سال یافت شده اند.

منبع:

https://www.livescience.com/37706-what-is-plate-tectonics.html

کشف بقایای نه انسان نئاندرتال که قربانی حمله کفتارها بودند

نه می 2021 - بیزنس اینسایدر

باستان شناسان بقایای فسیل شده نه نئاندرتال را کشف کردند که گمان می رودتوسط گله ای از کفتارها شکار و کشته شده باشند. این فسیل ها در غاری نزدیکی شهر رم در ایتالیا کشف شده است.

استخوانها فسیل شده که شامل کاسه جمجمه سر و آرواره های شکسته شده اند، در غار گواتاری (Guattari  Cave) در ناحیه لاتزیوی ایتالیا یافت شده اند. باور می رود که آنها به هفت مرد بالغ، یک زن و یک پسربچه متعلق باشند.

جالب است که این بقایا به دوره های زمانی مختلف تعلق دارند. قدیم ترین آنها حدود 90 تا 100 هزارسال قدمت دارد و هشت تای دیگر گمان می رود بین 50 تا 68 هزار سال قدمت داشته باشند.

احتمالا کفتارها این نئاندرنالها را شکار کرده و برای خوردن به درون غار کشانده اند. معمولا ضعیف ترین نئاندرتالها غذای کفتارهای درنده می شده اند. در این غار علاوه بر ردپای کفتارها، بقایای کرگدن، گوزن غول پیکر، اسب وحشی و سبزیجات نیز یافت شده است.

فروریختن ورودی غار که محتملا به علت زمین لرزه بئوده باعث شده این غار برای مدت 60 هزار سال بسته بماند و آثار فسیل های درون آن بخوبی حفظ شود.

نئاندرتالها قدیمی ترین خویشاوند انسانهای مدرن امروزی هستند. آنها حدود 400 هزار سال قبل در آسیا و اروپا سکونت گزیدند. لیکن 40 هزار سال قبل به دلایل مختلفی از جمله نزاع دائمی و رقابت با انسان هوموساپینس منقرض شدند. بیش از 97.5 درصد ژنهای آنها شبیه انسان امروزی است.

منبع:

https://www.businessinsider.com/neanderthals-who-were-hunted-pack-of-hyenas-found-italian-cave-2021-5

برای اطلاعات بیشتر در مورد انسانهای نئاندرتال به این صفحه مراجعه کنید.

---

تبلیغات

تدریس خصوصی ریاضیات دانشگاه با کیفیت عالی

ریاضی عمومی 1 و 2

معادلات دیفرانسیل

محاسبات عددی

ریاضی مهندسی

توسط مدرس خصوصی با بیش از 20 سال تجربه

کارشناس مکانیک جامدات از دانشگاه تهران

09360771981

چگونه نوع بشر در 70 هزار سال پیش در لبه انقراض قرار گرفت

حدود 70 هزار سال قبل جمعیت کل بشر در سراسر دنیای مسکون به تقریبا چند هزار نفر کاهش پیدا کرد. در این لحظه ممکن بود بشر مانند دایناسورها برای همیشه از صحنه گیتی حذف شود.

این واقعه امروز امر مسلمی است و بررسی های دیرین شناسی از روی پراکندگی فسیل ها و سن شناسی آنها، درستی آن را به اثبات رسانده است. لیکن دلیل این واقعه شگرف و سرنوشت ساز بدرستی روشن نیست.

یک نظریه بر این مدعا است که یک ابرآتشفشان در ناحیه سوماترای اندونزی به ناگاه منفجر شده و آسمان را با ابری از خاکستر تیره ساخته است. بدین سبب یک عصر یخبندان بسیار هولناک آغاز شده که تمامی انسانها مگر مقاوم ترین آنها را از بین برده است.

دانشمندان درباره این ایده توافق ندارند. لیکن مسلم است که 70 هزار سال پیش از بین رفتن بیشتر انسانها باعث کاهش قابل ملاحظه تنوع ژنتیکی نوع انسان شده است.

جمعیت کم یک گونه به این معنا است که افراد گونه از بیماری ها و فجایع زیست محیطی بیشتر آسیب می بینند و رگه های نامطلوب ژنتیکی ممکن است بیشتر گرد آیند زیرا تعداد کمتری از یک گونه برای گزینش جهش های ژنتیکی مطلوب در دسترس است.

غیر از نظریه انفجار ابرآتشفشان، ممکن است یک دلیل دیگر برای نابودی دست جمعی انسانها در آن تاریخ، گسترش یک بیماری کشنده باشد. دلیل این واقعه فاجعه بار هرچه باشد ما امروزه زندگی خود را مدیون چند هزار تن از نیاکان خود هستیم که توانستند شجاعانه شرایط سخت زندگی در 70 هزار سال پیش را تحمل کرده و آن دوران دشوار را پشت سر بگذارند.

منبع:

https://www.businessinsider.com/genetic-bottleneck-almost-killed-humans-2016-3

نیرومندترین امپراتوری های تاریخ

امپراتوری های بزرگ تاریخ نقش مهمی در ساختن زیربنای اجتماعی و سیاسی دنیای امروزین داشته اند. دستگاه اداری، لشکری و قضایی بسیاری از جوامع امروز و نوع حکومتهای امروزین برگرفته از تجارب دولتهای بزرگ باستانی است. در این نوشتار 5 تا از بزرگترین و موثرترین امپراتوری های تاریخ را معرفی کرده ایم.

اولین امپراتوری پارس

امپراتوری هخامنشی توسط کوروش بزرگ حدود 550 سال پیش بنا نهاده شد، کسی که لقب شاه شاهان را کسب کرد. گرچه امپراتوری هخامنشی حدود 330 سال پیش از میلاد بطرز غم انگیزی توسط اسکندر مقدونی نابود شد، میراثی پایدار برای دنیای متمدن و امپراتوری های بعدی بجای گذاشت. در حقیقت اولین امپراتوری واقعی و استاندارد تاسیس دولتهای بزرگ را از آن امپراتوری هخامنشی می توان دانست.

امپراتوری هخامنشی در عصر یگانه ای از تاریخ موجودیت یافت، زمانی که بیشتر جمعیت ساکن در دنیای متمدن در خاورمیانه می زیستند. امپراتوری هخامنشی که بر بیشترخاور میانه مسلط بود بیش از هر امپراتوری در تاریخ، نسبتی از جمعیت مردم جهان را در خود جای می داد. در حدود 480 پیش از میلاد این امپراتوری جمعیتی حدود 49.4 میلیون نفر در خود جای داده بود که حدود 44 درصد جمعیت مردم دنیای آن روز را شامل می شد. امپراتوری هخامنشی اولین امپراتوری بود که نواحی مختلفی از دنیا از جمله خاور میانه، شمال آفریقا، آسیای مرکزی، هند، اروپا و مدیترانه را به هم متصل می ساخت.

سقوط ناگهانی این امپراتوری در دستان اسکندر مقدونی باعث نمی شود دستاوردهای بزرگ آن را فراموش کنیم. امپراتوری هخامنشی برای مدت بیش از 200 سال هماهنگی و صلح برای دنیای آن روز ببار آورد، سرنوشتی که ندرتا تکرار شد. میراث امپراتوری هخامنشی برای دنیا شامل استفاده شبکه ای از جاده ها، یک دستگاه مراسلاتی، زبان واحدی برای فرمانهای اجرایی (آرامی شاهنشاهی)، خودمختاری اقوام مختلف و یک دیوانسالاری پیشرفته بود. مذهب زرتشتی پارسیان با مفاهیم آزادی اراده و بهشت، تاثیر زیادی بر مذاهب پس از خود بجای نهاد.

(ادامه دارد)

انسانهای نئاندرتال چه بوده و کجا می زیستند؟

ما امروزه درباره انسانهای نئاندرتاال (Neanderthal) بیش از هرگونه منقرض شده ای از انسانها می دانیم. هزاران عدد از دست ساخته ها و سنگواره های آنها یافته شده و اسکلت های تقریبا کاملی از آنها نیز در کاوش های دیرین شناسی بدست آمده اند. همچنین دانشمندان ژنوم این گونه را از روی DNA یافت شده در سنگواره ها بازسازی کرده اند.

حقایقی درباره نئاندرتال ها - نام گونه: Homo neanderthalensis - دوره زندگی: بین 400000 تا 40000 سال پیش - مکان زندگی: سراسر اروپا و آسیای جنوب غربی و مرکزی ظاهر: بینی بزرگ، بدنهای نسبتا کوچک و توپر قد گونه بالغ: بین 1.5 تا 1.75 متر وزن گونه بالغ: حدود 64 تا 82 کیلوگرم رژیم غذایی: گوشت، گیاه و قارچ، صدف

نئاندرتالها مانند ما انسان بوده اند، لیکن گونه منقرض شده ای بشمار می روند. انسان خردمند امروزی (هومو ساپینس) و نئاندرتال قطعاا نیای مشترکی داشته اند. در دوره ای از اعصار گذشته انسان مدرن و نئاندرتال در کنار هم می زیسته اند و شاید برخی از ما حدود 2 درصد از ژنهای آنها را به ارث برده باشیم.

نئاندرتالها نسبت به محیط تطابق پذیری زیادی داشته و از استپهای سرد سیبری گرفته تا جنگلهای گرم اسپانیا می زیسته اند. خط الراس زمخت ابرو مهمترین مشخص چهره آنها بوده است. چهره آنها فاقد گونه های برجسته انسانهای مدرن امروزی بوده و در عوض دندانهای پیشین برجسته ای داشته اند.

بهترین مقایسه بین انسان نئاندرتال و انسان مدرن امروزی را از مقایسه جمجمه آنها می توان یافت (تصویر زیر). شکل سمت راست جمجمه انسان مدرن امروزی با قدمت 20 هزار سال و شکل چپ یک انسان نئاندرتال با قدمت 50 هزار سال است. جمجمه انسانهای امروزی گردتر و فاقد خط ابروی برجسته انسانهای نئاندرتال است.

نئاندرتال ها شکارچیان ماهری بوده اند و از ابزارهای سنگی برای شکار استفاده می کردند. ماموت ها، بوفالوهای بایسون و گوزن شکار غالب آنها بوده اند.

به نظر می رسد تغییرات آب و هوایی شدید عامل اصلی انقراض نئاندرتالها بوده است. چیزی که انسان هوشمندتر امروزی بخوبی از عهده آن برآمد و اکنون با تکثیر بی مانند خود در حال نابود کردن کره زمین است!!!

جذاب ترین پرداخت تصویری انسانهای نئاندرتال را شاید بتوان در کارتون معروف غارنشینان دید. این کارتون زیبا مواجهه یک خانواده نئاندرتال با یک انسان مدرن امروزی را نشان می دهد. لیکن چیزی که در این کارتون دور از واقعیت است این است که انسانهای امروزی درشت اندام تر از نئاندرتالها بوده اند در صورتی که در این کارتون عکس این واقعیت نشان داده شده است.

منبعی برای مطالعه بیشتر:

http://www.nhm.ac.uk/discover/who-were-the-neanderthals.html